Belangrijkste werken van Jeroen Bosch

Belangrijkste werken van Jeroen Bosch

Jheronimus Bosch

Jeroen Bosch / Hiëronymus Bosch, geboren als Jheronimus van Aken
(‘s-Hertogenbosch, circa 1450 – aldaar begraven, 9 augustus 1516)

Bosch was een Zuid-Nederlands kunstschilder behorend tot de Noordelijke renaissance. Hij ging de geschiedenis in als ‘den duvelmakere’ (de schepper van duivels) en als schilder van satirische voorstellingen. Jeroen Bosch is vooral van betekenis als vernieuwer van de beeldtraditie. Hij gaf op vindingrijke wijze invulling aan gangbare motieven en bedacht een reeks van nieuwe composities. Het gevolg hiervan is dat de precieze betekenis van een deel van zijn werk onbekend is gebleven. Hoewel hij al tijdens zijn leven een beroemd schilder was en hij opdrachten van het hertogelijk hof in Brussel kreeg, is er vrij weinig over hem bekend.

Lees hier ->>> meer over kunst op deze website…
Hier ->>> vind je 100 beroemdste schilders aller tijden op deze website…
Zie hier ->>> ook de de 100 beroemdste schilderijen aller tijden op deze website…

Kruisdraging / Christ Carrying the Cross (ci. 1510-1535) – Jeroen Bosch

Techniek olieverf op paneel
Afmetingen: 76,7 × 83,5 cm
Te vinden in: Museum voor Schone Kunsten, Gent

Jezus draagt het kruis te midden van een groep vreemd uitziende figuren, die letterlijk het hele paneel vullen van boven naar beneden en van links naar rechts. De enige normale figuur, naast Jezus zelf, is de heilige Veronica linksonder, die het zweetdoek toont met de afbeelding van Christus. Linksboven is Simon van Cyrene afgebeeld, die Jezus hielp met het dragen van het kruis, en rechtsonder de ‘slechte moordenaar’ die tegelijk met Jezus gekruisigd zou worden. De lijkbleke figuur rechtsboven, ten slotte, is de ‘goede moordenaar’, die toegesproken wordt door een fanatische dominicaan.

Het werk is lang beschouwd als een laat werk van Bosch. Tegenwoordig denkt met dat het werk ook van een navolger zou kunnen zijn.

Zeven Hoofdzonden / Table of the Seven Deadly Sins (1500-1525) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op paneel
Afmetingen: 120 × 150 cm
Te vinden in: Museo del Prado, Madrid

Het werk bestaat uit vijf cirkels met daarbinnen verschillende voorstellingen. De grote cirkel in het midden is opgedeeld in zeven vlakken met in elk vlak een afbeelding van een van de zeven hoofdzonden.

De vier kleinere cirkels in de hoeken van het schilderij bestaan uit voorstellingen die te maken hebben met de dood en het hiernamaals. De manier waarop het schilderij is opgebouwd laat zich met geen enkel ander schilderij vergelijken. Men vermoedt dat het schilderij is ontleend aan het Buch der kunst dadurch ein weltlich mensch mag geistlich werden. In dit boek, dat in in 1477 in Augsburg is uitgegeven, bevindt zich een houtsnede waarop de zeven hoofdzonden in een rad zijn afgebeeld.

Antonius-drieluik / Temptations of St. Anthony (ca. 1501 of later) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op paneel
Afmetingen: 131 × 238 cm
Te vinden in: Museu Nacional de Arte Antiga, Lissabon

Het drieluik is ontleend aan een legende van de Egyptische kerkvader Athanasius van Alexandrië. Hij is de grondlegger van het kloosterleven, Antonius van Egypte. Deze heilige gaf na het overlijden van zijn ouders al zijn bezittingen weg en vestigde zich vlak buiten zijn dorp.

Hier leidt hij een ascetisch leven en zich wijdt aan de naastenliefde. De duivel, echter, zag in Antonius een gemakkelijke prooi. Hij beignt hem herinneringen in te fluisteren aan zijn rijke leven. Ook probeert hij Antonius aan het twijfelen te brengen door hem te wijzen op de hardheid van de ascese en de moeizame weg naar God. De duivel valt hem dag en nacht lastig, waarbij hij hem zelfs als vrouw tot ontucht probeerde te verleiden, maar tevergeefs.

De dood van een vrek / Death and the Miser (ca. 1494 of later) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op eikenhouten paneel
Afmetingen: 93 × 31 cm
Te vinden in: National Gallery of Art, Washington

Het stelt een smalle kamer voor met daarin een man in een hemelbed die bezoek krijgt van de Dood. Zijn laatste uur heeft dus geslagen. Juist op dat moment probeert een demon hem nog te verleiden met een zak met geld, terwijl een engel hem wijst op het crucifix boven de deur. Hoewel van achter dit crucifix, een lichtstraal op de man neerdaalt, en zijn rechterhand richting geldzak gaat is zijn blik gericht op de Dood.

Verzoeking van de heilige Antonius / The Temptation of St. Anthony (1500-1525) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op doek
Afmetingen: 73 × 52,5 cm
Te vinden in: Museo del Prado, Madrid

Het stelt de heilige Antonius voor, die, zittend in een holle boom, in een staat van meditatie lijkt te zijn. Hij draagt het habijt van de Orde van Sint-Antonius met daarop het Tau- of Sint-Antoniuskruis en aan zijn gordel hangt een gebedenboek. Naast hem ligt zijn symbool, een varken met een bel in het oor. Hij wordt benaderd door een aantal vreemd uitziende demonen, die op het punt lijken te staan hem te lijf te gaan.

De goochelaar / The Conjurer (ca. 1502 of later) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op paneel
Afmetingen: 53 × 65 cm
Te vinden in: Musée Municipal, Saint-Germain-en-Laye

Het schilderij stelt een goochelaar voor die een balletje-balletje-spel uitvoert. Voor zijn voeten zit een hondje met een narrenkap en een belletjesgordel te wachten tot hij zijn kunstjes kan vertonen met de hoepel die tegen de tafel staat. Het is een scène zoals die op een boerenkermis voor zou kunnen komen. Het hoofdthema van het werk is goedgelovigheid. In het Frans heet het werk L’Escamoteur, dat zowel goochelaar als zakkenroller betekent.

Driekoningen-drieluik / The Adoration of the Magi (ca. 1495) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op paneel
Afmetingen: 138 × 138 cm
Te vinden in: Museo del Prado, Madrid

Volgens Bosch-kenner Charles de Tolnay is de Maria met kind geïnspireerd op Van Eycks Maagd van kanselier Rolin. De compositie leunt als geheel op de Geboorte van Christus van Robert Campin. De voorstelling heeft iets weg van een liturgische dienst, waaraan niet alleen de drie koningen, maar ook de stichters met hun naamheiligen aan deelnemen. De geschenken en de gewaden van de koningen bevatten allerlei details, die de voorstelling ondersteunen.

Laatste Oordeel / The Last Judgement (ca. 1482 of later) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op eikenhouten paneel
Afmetingen: (middenpaneel), ca. 167 × 60 (zijvleugels)
Te vinden in: Akademie der bildenden Künste Wien, Wenen

Hooiwagen-drieluik / The Haywain (1515) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op paneel
Afmetingen: 135 × 190 cm
Te vinden in: Museo del Prado, Madrid

Van het drieluik bevindt zich een vrijwel exacte kopie in het Escorial. Het Escorial is een immens gebouwencomplex gebouwd in opdracht van koning Filips II van Spanje.

Tuin der lusten / The Garden of Earthly Delights (1480-1490) – Jeroen Bosch

Techniek: Olieverf op paneel
Afmetingen: 220 × 389 cm
Te vinden in: Museo del Prado, Madrid

De Tuin der lusten neemt een bijzondere plaats in binnen de Europese kunstgeschiedenis. Dit vanwege zijn unieke laat-middeleeuwse beeldtaal. Over de precieze betekenis ervan zijn de meningen verdeeld. De meeste auteurs zijn het erover eens dat de schilder hier de zondigheid van de mensheid aan de kaak stelt.

Volgens de laatste inzichten zou het hier gaan om een ‘schijnparadijs’, waarin de mensheid zich waant in een situatie zoals die bestond voor de zondeval, zonder besef van gevaar en zonder kennis van goed en kwaad. Ook al heeft het de vorm van een triptiek, het is nooit bedoeld als altaarstuk. Het wordt in 1517 voor het eerst vermeld in de Grote Zaal van het Paleis van Nassau op de Hofberg (nu Kunstberg) in Brussel.