Beroemdste schilderijen van Anthony van Dyck
Antoon van Dyck, ook Anthony van Dyck, (Antwerpen, 22 maart 1599 – Londen, 9 december 1641) was een Zuid-Nederlands barokschilder uit de Antwerpse School. Zijn voornaam wordt ook als Anthonis, Antonio, Anthonie of Anton vermeld. Van Dyck is geboren in ‘Den Berendans’ in Antwerpen. Hij was het zevende kind van twaalf van de rijke textielhandelaar Franchois van Dyck en Maria Cuypers.
Reeds vroeg kwam zijn talent om te tekenen tot uiting. Als tienjarige jongen ging Antoon in 1609 in de leer bij Hendrik van Balen, kunstschilder en opperdeken van het Sint Lucasgilde.
In zijn jongere jaren was hij een van de favoriete medewerkers van Peter Paul Rubens, naast Jacob Jordaens en nog enkele anderen. Al voor 1617 werkten Van Dyck en Rubens samen aan een project en in de loop van 1617 werd van Dyck Rubens’ medewerker.
Lees hier ->>> meer over kunst op deze website…
Hier ->>> vind je 100 beroemdste schilders aller tijden op deze website…
Zie hier ->>> ook de de 100 beroemdste schilderijen aller tijden op deze website…
Invloed
Antoon van Dyck schilderde voornamelijk portretten, maar ook stukken met een religieus of mythologisch onderwerp. Zijn werken behoren tot de barok. Door velen wordt hij beschouwd als de grootste barokschilder uit de Zuidelijke Nederlanden na Rubens.
Zijn stijl werd aanvankelijk sterk beïnvloed door Rubens, maar later, tijdens een verblijf in Italië, vatte hij ook bewondering op voor Titiaan, wat in veel van zijn schilderijen is terug te zien.
Van Dyck was van grote invloed op het Engelse portretschilderen, en sommige historici beschouwen hem als de oprichter van de Engelse school van schilderkunst.
De naam Van Dyck wordt in de schilderkunst gebruikt voor diverse karakteristieke kenmerken waarmee hij beroemd geworden is. Hij portretteerde veel mannen met een korte, puntige baard, die in het Engels dan ook een ‘vandycke’ genoemd worden. Ook een kledingstijl is naar Van Dyck vernoemd (zoals gedragen in Thomas Gainsboroughs Blue Boy uit 1770). Karakteristiek voor zijn kleurgebruik is het warme ‘Van Dyck-bruin’, dat zijn naam gaf aan het betreffende pigment.
Beroemdste schilderijen van Anthony van Dyck
Het verraad van Christus (c.1620) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Collectie Museo del Prado, Madrid, Spanje
Van Dijck was ongeveer 20 jaar toen hij dit grote doek schilderde. Hij was toen waarschijnlijk al een assistent van de grote Rubens, wiens invloed te zien is in de gespierde figuren. Het werk is ook wel bekend als De Judaskus.
Getoond wordt het moment waarop Judas zijn meester verraadt door hem een kus te geven. Hij liet daarmee aan de Romeinse soldaten zien wie van de groep Jezus was. Opvallend is de serene rust van Jezus, onbewogen in het rumoer om hen heen.
Isabella Brant (1621) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Collectie van National Gallery of Art, Washington DC
Dit portret toont Isabella Brant, de vrouw van Peter Paul Rubens. Ze is rijk gekleed en heeft een waaier van struisvogelveren in haar linkerhand en een witte bloem in haar rechterhand. Dit zijn waarschijnlijk symbolen van respectievelijk rijkdom en liefde of geloof.
Het landschap achter het gordijn wordt gedomineerd door een sierlijk architectonisch element. Dit maakte deel uit van Rubens woninguitbreiding om zijn rijkdom en bekwaamheid te demonstreren.
In de afbeelding contrasteert Van Dyck zachte, losse penseelstreken in sommige gebieden met immense details in andere. Dit is te zien aan de ingewikkelde weergave van het kant op haar manchetten en kraag. Voor Van Dyck zijn deze portretten een voertuig om zijn genegenheid uit te drukken voor zijn weldoeners, waaronder veel familie, vrienden of goede kennissen.
Brant zou een bijzonder belangrijk onderwerp zijn geweest, aangezien zij de vrouw was van zijn mentor. Dit werk is geschilderd als een geschenk voor Rubens. Het gezicht van Isabella in het portret lijkt te zijn gemodelleerd naar een krijtschets van Brant die Rubens in hetzelfde jaar voltooide. Dit toont de nauwe uitwisseling van ideeën tussen de twee in deze periode aan.
Lucas en Cornelis de Wael (c.1627) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Collectie Musei Capitolini, Rome, Italië
In Genua is het huis-atelier van de gebroeders De Wael de spil van de daar neergestreken kolonie van Vlaamse kunstenaars. De in Genua wonende Vlaamse schilders, onafgezien van hun roem, konden allen voordeel halen uit het werk en de artistieke activiteit die zich rond de woning van de gebroeders concentreerden.
De broers verschaften een welkom, een thuis, materialen en gereedschappen, ze hielpen bij de integratie. Ook speelden ze aanbevelingen aan opdrachtgevers door en legden mededingingsregels vast. Toen Anthony van Dyck Genua bezocht, verbleef hij bij de broers. Anthony van Dyck schilderde een portret van de broers dat later gegraveerd werd door Wenceslas Hollar. Lucas keerde in 1628 terug naar Antwerpen waar hij actief bleef als kunstenaar en ook een contactpersoon was voor de handelsactiviteiten van zijn broer Cornelis die in Italië was gebleven.
Dit schilderij is het eerste voorbeeld van het Van Dyck dubbelportret. Dit vaak een compositie waarin meestal twee mannen of vrouwen, vaak familie of vrienden, samen zijn geschilderd. Tot nu toe werden in dubbelportretten meestal koppels en Van Dyck afgebeeld. Dit op basis van ideeën van Raphael en Titiaan, die deze stijl van vriendschapsportretten ontwikkelden en populair maakten. Hij staat vooral bekend om het introduceren van deze en andere nieuwe composities in Engeland, resulterend in beroemde beelden zoals Lord John Stuart en zijn broer, Lord Bernard Stuart(1638).
Samson en Delilah (1630) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Collectie Kunsthistorisches Museum, Wenen, Oostenrijk
Een visualisatie van het oudtestamentische verhaal van Samson en Delilah. In dit schilderij beeldt Van Dyck het moment uit nadat Samson is verraden. In het midden van de voorgrond worstelt een nauwelijks geklede Samson om weerstand te bieden aan de bewakers die hem naar zijn onvermijdelijke dood voeren. Dit schilderij is Van Dycks tweede recreatie van het verhaal en markeert een volwassenheid van zijn werk. De eerste die tussen 1618 en 1620 werd gemaakt, had een slapende Simson op Delilah’s schoot terwijl zijn haar op het punt staat te worden geknipt. Het is veel gereserveerder en vertoont een grotere invloed van Rubens, die hetzelfde onderwerp afbeeldde.
Hiermee legt Van Dyck de climax van het verhaal vast, het moment waarop Simson ontwaakt en verneemt van Delilah’s verraad. Hij wordt gekweld door pijn die duidelijk is aan zowel zijn gezicht. Het is ook te zien in de verdraaiingen van zijn lichaam terwijl hij de bewakers probeert te weerstaan en zich vastklampt aan zijn verrader, van wie hij nog steeds houdt. De afbeelding van Delilah is ook veranderd, van een brutale verleidster tot een vrouw in conflict die spijt heeft van haar beslissing, terwijl ze contact zoekt met Sampson.
Zelfportret met een zonnebloem (1632-1633) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Privécollectie van de hertog van Westminster
Van Dyck staat links van het doek, weelderig en modieus gekleed en kijkt uit naar de toeschouwer. Met zijn linkerhand vestigt hij de aandacht van de kijker op de gouden ketting die hij draagt. Met zijn rechterhand wijst hij naar een grote gele zonnebloem die de rechterkant van het doek domineert. Dit werk is een van de vele zelfportretten die Van Dyck tijdens zijn carrière heeft gemaakt, hoewel het dramatischer is dan de meeste. Er is veel discussie over de betekenis van het stuk, met over de zonnebloem.
Zijn rijke jurk, zijn kostbare gouden ketting en zijn zelfverzekerde uitdrukking lijken zijn succes te verkondigen. Hij koestert zich in de aanwezigheid van de glorieuze zonnebloem, die wellicht een meervoudige betekenis heeft en symbool staat voor koninklijke gunst, zijn kunst en zijn roem.
Le Roi á la Chasse / Charles I bij de jacht (1635) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Musée du Louvre, Parijs
Dit schilderij toont de Engelse koning aristocratisch gekleed en kijkt over zijn linkerschouder naar de toeschouwer. Achter hem zijn twee bedienden en zijn paard. De figuren lijken gevangen in een moment van contemplatie en rust in een bosrijk landschap met een watermassa net zichtbaar op de achtergrond.
Dit werk is een belangrijk voorbeeld van de schilderijen die Van Dyck maakte van de koning en zijn familie in zijn hoedanigheid van officiële hofschilder. Hoewel veel van deze portretten formeler waren en functioneerden als een methode om koninklijke propaganda te verspreiden, is dit werk anders. Het stelt de koning voor op zijn gemak, genietend van een moment van activiteit voor zijn eigen plezier. Het dient ook als een visuele bevestiging van de relatie tussen de kunstenaar en de koning doordat Van Dyck toegang kreeg tot zo’n moment en zich gemachtigd voelde om het op canvas weer te geven.
Er is ook een Latijnse inscriptie op de rots in de rechter benedenhoek van het canvas en dit vertaalt zich als ‘Charles I, Koning van Groot-Brittannië’. Dit is een gewaagde en politieke verklaring in deze periode, aangezien de vader van Charles de kronen van Engeland en Schotland slechts iets meer dan 30 jaar eerder had verenigd.
Charles I in drie posities (1635 – 1636) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Royal Collection, Verenigd Koninkrijk
Charles I in Three Positions, ook bekend als het drievoudige portret van Charles I toont de koning vanuit drie gezichtspunten. Links volledig profiel, gezicht aan en rechts drie -kwartaalprofiel. De kleuren van de kostuums en het patroon van de kanten kragen zijn in elk portret anders, hoewel de blauwe band van de Orde van de Kousenband in alle drie aanwezig is.
Het schilderij is in 1636 naar Rome gestuurd om te worden gebruikt als naslagwerk voor de Italiaanse beeldhouwer Gian Lorenzo Bernini. Dit om een marmeren buste van Karel I te maken. Bernini riep beroemd uit, toen hij het schilderij zag, dat het ‘het portret van een ten dode opgeschreven man’ was.
Paus Urbanus VIII stuurde de buste in 1638 naar Karels koningin Henrietta Maria in de hoop een verzoening van de Rooms-Katholieke Kerk met de Kerk van Engeland aan te moedigen. De buste van Charles is verkocht aan het einde van de Engelse Burgeroorlog. Het is teruggevonden maar werd in januari 1698 verwoest door een brand in Whitehall Palace.
Aangenomen wordt dat het schilderij werd beïnvloed door Lorenzo Lotto ’s Triple Portrait of a Goldsmith, c. 1530. Dit portret van Charles I van Van Dyck heeft op zijn beurt Philippe de Champaigne ’s Triple portret van Cardinal de Richelieu, c. 1642 waarchijnlijk beïnvloedt.
De drie oudste kinderen van Charles I (1635) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Collectie Galleria Sabauda, Turijn, Italië
De kinderen op deze afbeelding, van links naar rechts, zijn prins Charles, prinses Mary en James, de hertog van York. De familiehond kijkt naar Charles op terwijl de jongen afwezig zijn hoofd aait terwijl hij naar de kijker staart. Dit om zijn autoriteit en zijn status als de oudste te versterken. Zelfs op zijn jonge leeftijd kijken de andere twee kinderen tegen hem op.
Dit werk is één van de vele die Van Dyck schilderde van kinderen en honden. Hier legt hij duidelijk de unieke persoonlijkheden van de drie kinderen vast, waarbij hij zowel hun status als hun onschuld uit hun kindertijd benadrukt.
Het werk is in opdracht van koningin Henrietta Maria gemaakt als een geschenk voor haar zus. Van Dyke’s nauwkeurige weergave van kinderkleding en zijn vermogen om de pretentieloosheid van de jeugd vast te leggen, stond in schril contrast met hofschilders elders in Europa, met name Velazquez. Velazquez schilderde zelfs heel jonge kinderen die gekleed waren en zich voordeden als miniatuurvolwassenen.
Cupido en Psyche (1638-1640) – Anthony van Dyck
Olieverf op doek – Royal Collection, Verenigd Koninkrijk
Deze mythologische scène was één van de verschillende schilderijen met een vergelijkbaar thema die Van Dyck maakte op verzoek van koning Charles I, mogelijk om het Queen’s House in Greenwich te versieren.
In het verhaal is de godin Venus jaloers op Psyche’s schoonheid en geft haar een aantal taken, waaronder het transporteren van een ongeopende kist uit Hades met daarin een klein deel van de schoonheid van Prosperine. Nieuwsgierig opende Psyche de doos en laat zichzelf in een dodelijke slaap vallen.
Deze afbeelding toont haar bewusteloos, op het punt om gered te worden door haar echtgenoot Cupido, die haar later onsterfelijkheid schenkt. Tegen een dramatisch landschap staat de boom aan de linkerkant in volle bloei, terwijl de boom aan de rechterkant, waaronder Psyche ligt, onvruchtbaar is en symbolisch haar bijna-doodtoestand laat zien. Men denkt dat het model voor Psyche Margaret Lemon was, een vrouw die ook de kunstenaar was.
Het onderwerp is niet uniek voor Van Dyck en veel kunstenaars, waaronder Titiaan, hadden de mythe eerder geschilderd. Wat dit werk onderscheidt, is dat het de barokstijl belichaamt; prachtig romantisch en weergegeven in zachte penseelstreken. Het werk is overspoeld met licht en drama.
