Beroemdste werken van Titiaan – Een overzichtBeroemdste werken van El Greco
Domenikos Theotokopoulos
(Fodele of Kandia (tegenwoordig Iraklion) op Kreta, 1541 – Toledo, 7 april 1614)
El Greco is een Spaanse verbastering van het Italiaanse ‘Il Greco’ of de ‘De Griek’. Hij was een kunstschilder die voornamelijk in Spanje werkte. Hij was erg geliefd onder hoogwaardigheidsbekleders en schilderde vooral religieuze werken en portretten. De schilderijen van El Greco onderscheiden zich door de langgerekte vormen en de expressieve kleuren.
Na zijn dood werd El Greco eeuwenlang niet meer als belangrijk kunstenaar gezien. Aan het eind van de 19e eeuw ontstond echter een hernieuwde belangstelling in zijn hoogst persoonlijke expressie. El Greco bevrijdde zich van de exacte vorm, licht en kleuren van zijn onderwerpen en inspireerde kunstenaars als Pablo Picasso en Jackson Pollock in hun inspanningen de kunst te transformeren.
Zijn schilderstijl behoort tot het maniërisme, een kunststroming van de hoogrenaissance. Dit hoewel sommige kunstcritici hem bestempelen als ‘hetzij een slechte maniërist hetzij een moderne schilder avant la lettre’.
Lees hier ->>> meer over kunst op deze website…
Hier ->>> vind je 100 beroemdste schilders aller tijden op deze website…
Zie hier ->>> ook de de 100 beroemdste schilderijen aller tijden op deze website…
Beroemdste werken van El Greco
La Trinidad / De heilige Drie-eenheid (1577-1579) – El Greco
Olieverf op doek – 300 cm x 179 cm
Museo del Prado, Madrid
De Heilige Drie-eenheid, geschilderd tussen 1577 en 1579, beeldt God uit die een stervende Christus in zijn armen houdt. Dit terwijl ze tussen de wolken in de hemel zweven, met de duif van de Heilige Geest boven hun hoofd. Om hen heen staan zes engelen in gekleurde gewaden, en achter hen komt van boven een helder gouden licht.
Het schilderij maakt deel uit van El Greco’s eerste grote opdracht voor de kerk Santo Domingo in Toledo. Toen het voltooid was, maakte het hem een gerespecteerd kunstenaar. Het was ook één een van de favoriete schilderijen van Édouard Manet.
Dit vroege voorbeeld van El Greco’s werk presenteert een synthese van de twee belangrijkste invloeden die hem definiëren. Dit zijn de meesters uit de Renaissance en de Byzantijnse iconische traditie. Het sombere aspect van de wolken kan worden gezien als de dood, in tegenstelling tot de gouden stralen erboven die het eeuwige symboliseren. De twee benadrukken de dualiteit tussen het leven en het andere ooit daarna.
El caballero de la mano en el pecho / De heer met zijn hand aan zijn borst (c. 1580) – El Greco
Olieverf op doek – 81,8 cm × 65,8 cm
Museo del Prado , Madrid
Dit is de meest bekende van een serie van de seculiere portretten van onbekende heren. Ze zijn allen gekleed in het zwart en dragen witte kragen, tegen een donkere achtergrond.
Sommigen suggereren dat het een portret kan zijn van Juan de Silva y Ribera, 3de markies van Montemayor en bewaker van het Alcazar van Toledo. De kunstenaar Rupert Shrive en de historicus Alex Burghart hebben ook betoogd dat het mogelijk een zelfportret is. Een aantal waarnemingen wijzen ook op Miguel de Cervantes als het onderwerp.
Beroemdste werken van El Greco
El entierro del conde de Orgaz / De begrafenis van de graaf van Orgaz (1586) – El Greco
Olieverf op doek – 480 cm x 360 cm
Iglesia de Santo Tomé, Toledo, Spanje
Dit grote schilderij, drie en een halve meter breed en bijna vijf meter hoog, is het grootste meesterwerk en beroemdste werk van El Greco. Het is gemaakt in opdracht van de pastoor van Santo Tomé in Toledo. Het is een schoolvoorbeeld van maniërisme.
Samen met Tintoretto, Agnolo Bronzino, Jacopo da Pontormo is El Greco één van de belangrijkste maniëristische kunstenaars. Zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de beweging bestaat uit visuele composities van een geïdealiseerde perfectie naar een wereld vol spanning en emotionele complexiteit door vorm, verbeelding en expressie.
El Greco noemde dit schilderij zijn ‘sublieme werk’. De begrafenis van graaf van Orgaz is een populaire legende in Toledo van een vrome en liefdadige man die na zijn dood een grote som geld aan de kerk naliet. Vervolgens werd hij begraven en begeleid naar de hemel door Sint-Stefanus en Sint-Augustinus.
Onderaan het schilderij is de grafscène afgebeeld. De graaf is omringd door de twee heiligen, gevolgd door andere edele mannen en predikanten van die tijd op een statische manier vastgelegd. Het staat in contrast met het celestiale koninkrijk in de hemel dat Maria, Christus, God, Johannes de Doper en de engelen omvat. Zij oberveren allen het taferee. Z=e zijn afgebeeld op een meer organische manier, om de ongrijpbaarheid en immateriële aard van geest te vertegenwoordigen. De jonge jongen aan de linkerkant zou Jorge Manuel zijn, de zoon van de kunstenaar.
Madonna en kind met Sint Martina en Sint Agnes (1597 – 1599) – El Greco
Olie op doek – 221 cm x 136,5 cm
National Gallery of Art, Washington D.C.
Dit schilderij toont Maria en het kindje Jezus gezeten op wolken in de hemel. Ze zijn vergezeld van Sint Agnes met een lam onderaan rechts en Sint Martina links onderaan. De figuren domineren het grootste deel van dit groe schilderij en zijn op een complexe, onderling afhankelijke manier met elkaar verweven.
Het schilderij was oorspronkelijk geplaatst tegenover een ander schilderij van El Greco, Sint-Maarten en de bedelaar, in de kapel van Sint-Jozef in Toledo.
Dit werk is een voorbeeld van zijn expressieve aard en gestileerde benadering van vorm. Het gebruik van briljante levendige kleuren, dat ook zo kenmerkend is voor El Greco’s schilderijen, is zeer sterk aanwezig. Dit zien we in de mantels van de engelen en Maria in diepe rood, blauw en geel. Voor El Greco is het gebruik van kleur een fundamenteel kenmerk van elk schilderij, veel meer dan de vorm.
Beroemdste werken van El Greco
Vista de Toledo / Gezicht op Toledo (c. 1599) – El Greco
Olieverf op doek – 121,3 × 108,6 cm
Metropolitan Museum of Art, New York City
Het schilderij toont een uitzicht op de stad Toledo, waar El Greco het grootste deel van zijn leven woonde. Het landschap is dramatisch geschilderd, met levendige vegetatie op de voorgrond en tumultueuze wolken die een storm als achtergrond lijken aan te kondigen. De stad is afgebeeld met grijstinten, op een afstand de top van de heuvels en beneden naar de Romeinse Alcántara-brug. De gebouwen zijn afgebeeld in een wolkachtige vorm, een organisch geclusterde agglomeratie.
De fantasierijke taal van het schilderij kan ook worden gezien als een directe invloed op het expressionisme. Denk aan zowel Edvard Munch’s The Scream of 1893, met zijn dramatische vloeiende lucht en wolken, als Van Gogh’s landschappen zoals De terrenancht uit 1889.
San Francisco en éxtasis / De extase van St. Franciscus van Assisi (c. 1600) – El Greco
Olieverf op canvas – 110,5 cm × 84 cm
Prado, Madrid
Het schilderij toont de extase van Sint Franciscus. Dit is een populair onderwerp in de klassieke kunst dat ook is afgebeeld door Caravaggio in 1595
Het toont de scène uit het legendarische leven van Sint Franciscus van Assisi, een Italiaanse heilige uit de 12e eeuw. Twee jaar voor zijn dood ging hij in 1224 op reis naar de berg La Verna voor veertig dagen van vasten en gebed. Toen hij op een ochtend bad, raakte hij in religieuze extase en ontving hij de stigmata door een engel of seraf. Dit zijn de merktekens van Christus op zijn lichaam toen hij aan het kruis werd genageld.
In het schilderij portretteert El Greco de heilige Franciscus op dit exacte moment met een gezicht vol emoties van toewijding, pijn en overgave. Voor de heilige staat een schedel, meestal geassocieerd met de heilige, en een symbool van sterfelijkheid.
In dit schilderij verspreidt El Greco echter zijn gebruikelijke lichte, kleurrijke en heldere voorstellingen. Hij creëert een algehele donkere en sombere sfeer om de pijnlijke en dramatische ervaring van de heilige opnieuw te creëren.
Het schilderij is ook een voorbeeld is van maniërisme. Het doet ook denken aan de dramatische werken van Rembrandt in de 17e eeuw.
Christus de redder (1600) – El Greco
Olie op doek
Scottish National Gallery, Edinburgh, Schotland
Dit schilderij toont Christus die in zijn ene hand op een blauwe wereldbol vasthoudt en met de andere naar de hemel gebaart. Er schijnt een wit licht van achter hem of van binnenuit, als een aureool tegen de zwarte donkere achtergrond. Het is geschilderd in de kenmerkende vloeiende stijl van El Greco. Het bezit een diepe esthetische en psychologische kracht, die voornamelijk wordt toegekend door de intense blik van Christus ‘ogen die diep in de toeschouwer staren.
De levendige felrode kleur van zijn gewaden contrasteert sterk met de ingetogen en sombere kleur die in de rest van het schilderij wordt gebruikt. Zoals kenmerkend is voor zijn oeuvre, verlenen de langwerpige vingers en romp, diep geïnspireerd door Tintoretto en Titiaan. Het schilderij heeft een dromerige kwaliteit die zowel echt als diep wereldvreemd is, waardoor Christus fysiek en metaforisch tot beide werelden lijkt te behoren.
Beroemdste werken van El Greco
Laocoön (1610 – 1614) – El Greco
Olie op canvas – 142 cm × 193 cm
National Art Gallery, Washington D.C.
Het schilderij stelt de mythe van Laocoon voor. Dit is een Trojaanse priester die volgens de legende de lokale bevolking waarschuwde voor het Trojaanse paard en ook de tempel van God ontheiligde. Als gevolg hiervan doodden gigantische slangen die door de boze goden waren gestuurd, hem en zijn twee zonen, Antiphantes en Thymbraeus.
Op het schilderij zijn de drie op de voorgrond afgebeeld terwijl ze worden overspoeld door de grote slangen. Aan de rechterkant lijkt een van de zoons al dood te zijn terwijl hij op de grond ligt. Dit terwijl Laocoon en zijn andere zoon vechten voor hun leven. Op de achtergrond zijn het Trojaanse paard en de stad Toledo te zien, omringd door bomen in intens blauw en groen. Deze levendige kleuren van het leven staan in schril contrast met het gedempte grijze palet dat wordt gebruikt voor de figuren die de dood symboliseren. De twee figuren die uiterst rechts staan, worden verondersteld Apollo en Artemis te zijn die het zich ontvouwende drama observeren.
Dit werk wordt beschouwd als een van de beste voorbeelden van El Greco’s latere werken. Het is het enige van zijn bekende schilderijen dat een mythologisch thema weergeeft in plaats van een religieus thema. Samen met The Vision of Saint John (1608-1614), staat het erom bekend een grote invloed te hebben op de expressionistische en kubistische bewegingen. Dit vanwege zijn intense emotionele beelden en zijn levendige accentuering van individuele vormen binnen de algehele compositie.
Opening van het vijfde zegel van de Apocalyps (1608 – 1614) – El Greco
Oil on canvas – 224,8 cm × 199,4 cm
Metropolitan Museum of Art, New York
De opening van het vijfde zegel van de Apocalyps is geschilderd in de laatste jaren van El Greco’s leven. Het onderwerp van het schilderij is ontleend aan het boek Openbaring 6: 9-11. Hier roepen de zielen van martelaren tot God om gerechtigheid over hun vervolgers op aarde. De extatische figuur van Sint-Jan domineert het doek, terwijl achter hem naakte zielen kronkelen in een chaotische storm van emotie terwijl ze witte gewaden van redding ontvangen.
Het bovenste gedeelte van het schilderij werd vernietigd in 1880. Aangenomen wordt dat het verloren gedeelte mogelijk het offerlam heeft afgebeeld dat het vijfde zegel opende. Het verloren gegane schilderij aan de bovenkant leek misschien ook op een ander stuk van El Greco, Concert of Angels. Velen geloven dat het overgebleven deel goddelijke liefde uitbeeldt, terwijl het ontbrekende bovenste deel goddelijke liefde uitbeeldt.
