Titiaan
Tiziano Vecelli of Vecellio
(Pieve di Cadore, 1488 of 1490 – Venetië, 27 augustus 1576)
Titiaan is een van de belangrijkste kunstschilders van de hoogrenaissance. Hij is geridderd door de Habsburgse keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk en tot hofschilder benoemd.
Diens zoon Philips II van Spanje nam hem na zijn opvolging ook in dienst. Titiaan verbleef tijdelijk aan verschillende Europese hoven, maar had zijn thuisbasis en atelier in Venetië.
Door zijn ongekende carrière en de hoge prijzen, die hij gewoon was voor zijn werken te krijgen, strookten de vrijheid die hij zich als individu, ook als schilder, kon veroorloven, niet met de traditionele waarden, die in de conservatieve, lokaal georiënteerde republiek Venetië werden gehandhaafd.
Titiaans’ losse stijl
Met name zijn rond 1550 aangenomen nieuwe losse stijl bleek moeilijk te worden aanvaard en geïmiteerd. Al wilde Titiaan zijn publiek graag doen geloven dat hij de belichaming was van de traditionele, Venetiaanse schilderkunst, die beroemd was om zijn koloriet, in werkelijkheid was hij niet de leider van een groep kunstschilders met dezelfde stijl. Sterker nog, zijn individuele zelfexpressie en dominante status gedurende tientallen jaren, leidde mede tot het einde van de Venetiaanse renaissance.
Korte tijd na hem overleden immers ook Veronese en Jacopo Tintoretto. De eerste zag hem als geestelijk vader, maar trachtte toch terug te keren tot een breder aanvaarde manier van uitbeelden en de laatste werd door Titiaan afgewezen en begon zelf een succesvol atelier, waarin hij zijn leerlingen wél leerde tekenen.
De tekening, disegno, werd in het midden van de 16e eeuw tegenover het colorito (koloriet) gesteld, Florence tegenover Venetië, beeldhouwen tegenover schilderen en Michelangelo Buonarotti tegenover Titiaan. Zo werd het onderscheid tussen Venetië en Toscane simplistisch weergegeven. In werkelijkheid maakte ook de Venetiaanse traditie op een sterke tekening aanspraak.
Titiaan schilderde als hofschilder van de keizer, dé beschermer van de Rooms katholieke kerk, religieuze werken voor de Contra-Reformatie, die opkwam als reactie op de Reformatie van Maarten Luther en Calvijn. Maar even goed schilderde hij portretten en mythologische onderwerpen naar het werk van klassieke schrijvers, als Ovidius en Suetonius.
Lees hier ->>> meer over kunst op deze website…
Hier ->>> vind je 100 beroemdste schilders aller tijden op deze website…
Zie hier ->>> ook de de 100 beroemdste schilderijen aller tijden op deze website…
Beroemdste werken van Titiaan
Amor Sacro e Amor Profano / Heilige ne profane liefde (c. 1515) – Titaan
Olieverf op canvas – 118 cm × 279 cm
Galleria Borghese, Rome
In een landelijk landschap poseren twee vrouwenbij een waterbak. Dit terwijl Eros roert door het water.
Het schilderij is rijk aan symboliek en iconografie. De compositie van de afbeelding bevat elementen van Giorgione wiens stijl in het begin van zijn carrière een grote invloed had op Titiaan.
De vrouw aan de linkerkant is gekleed in bruiloftskledij en vertegenwoordigt mogelijk vleselijke liefde en schoonheid. Het naakt daarentegen wordt meestal gelezen als spirituele liefde, een symbool van eenvoud en puurheid. De positie van Eros, in het midden van de twee, kan daarom het punt van bemiddeling tussen spirituele en vleselijke verlangens aangeven.
Beroemdste werken van Titiaan
Assunta / Maria Hemelvaart (1516-18) – Titaan
Olieverf op paneel, 690 cm x 360 cm
Basilica di Santa Maria
De hemelvaar, een onbetwistbaar en buitengewoon meesterwerk, was zo’n innovatief werk dat tijdgenoten verbaasde. Titiaan, net dertig, maakte dit werk in opdracht van de franciscanen van het Frari-klooster als altaarstuk.
De schilder laats zich door deze compositorische zien als vernieuwer van de voor de altaren bestemde schilderijen.
Maria vormt het middelpunt van de compositie op een wolk omringd door putti. Ze kijkt naar boven naar God. Onderaan heffen de apostelen hun armen op naar Maria en kijken met verbazing toe hoe het wonder zich ontvouwt.
De Maagd en twee van de apostelen dragen rode gewaden en dit creëert een visuele piramide die de aandacht naar boven trekt. Dit gestructureerde gebruik van kleur en compositie was een belangrijk element van veel renaissanceschilderijen.
Beroemdste werken van Titiaan
Venere di Urbino / Venus van Urbino (1538) – Titaan
Olieverf op paneel (eiken) – 119 × 165 cm
Museum Uffizi, Florence
De titel refereert aan de godin der liefde, maar in feite beeldt hij een gewone aardse vrouw af, erotiserend naakt, in een huiselijke omgeving.
Voor de pose is Titiaan geïnspireerd door de Slapende Venus (1510) van zijn vriend en leermeester Giorgione. Dit is een schilderij dat hij volgens de overlevering na diens dood heeft afgemaakt. Afwijkend is de setting, binnenshuis, waar Giorgione zijn Venus in een idyllisch Italiaans landschap plaatst. Ook anders zijn de geopende ogen in het werk van Titiaan.
Titiaan schildert in feite ook een gewone aardse vrouw, zonder goddelijke attributen. Ze is bewust van haar schoonheid en seksuele aantrekkingskracht. De kleine borsten en de enigszins bolle buik zijn conform het toenmalige schoonheidsideaal.
De uitdrukking van haar gewelfde lippen en amandelvormige ogen is veelzeggend en bijna provocerend. Geheel naakt, uitgebeeld in een sfumato-techniek, ligt ze languit op een rustbank. De warme gloed van haar huid wordt versterkt door de gouden en roomkleurige tinten in laken en de kussens achter haar, alsook door het rood-goude ‘Titiaanse’ haar dat in golven over haar schouders valt, weergegeven met een grote technische vaardigheid.
Het smaragdgroene gordijn, dat de achtergrond in tweeën deelt, vormt een koel en donker contrast met de huid. Dit terwijl de plooien ervan de zinnelijke lijnen van haar lichaam accentueren. Ze draagt diverse sieraden: een ring, een armband, vlak bij haar wang vangt een oorbel het licht. Haar linkerhand bedekt haar lies en schaamstreek. In haar rechterhand houdt ze enkele rode rozen, die symbool staan voor de liefde waarmee Venus geassocieerd wordt.
Ritratto di Carlo V a cavallo / Karel V te paard (1548) – Titaan
Olieverf canvas
Museo del Prado, Madrid
Dit werk toont Keizer Karel V met een harnas van goud en zilver. Het schilderij is gemaakt in opdracht van Karels’ zus, de koningin van Hongarije en gemaakt om zijn overwinning in de slag bij Muhlberg (1547) tegen de Duitse protestanten te vieren.
Karel V zit te paard, als een echte soldaat, vechtend voor het katholicisme tegen de dreiging van het protestantisme. In zijn rechterhand houdt hij een speer, een verwijzing naar St. George. Dit duidt op militaire bekwaamheid en moed in het bevechten van een vijand.
Het rood van de sjerp en de kledij van het paard symboliseren het katholieke geloof. Dit werk is een krachtig en symbolisch stuk propaganda gericht op zowel Karels’ onderdanen als zijn vijanden. Door de keizer op deze manier te laten zien in de overwinning als een moedige heerser, moet dit zijn leeftijd en zijn zwakke gezondheid compenseren.
Beroemdste werken van Titiaan
Venus en Adonis (1554) – Titiaan
Oil on canvas
Prado Museum, Madrid
Dit is één van de verschillende versies van schilderijen die Titiaan maakte van Venus en Adonis. Het onderwerp van het schilderij is ontleend aan Ovidius ‘Metamorfosen’. De scène toont de mooie Adonis die de godin Venus verlaat na een nacht vol passie om zijn honden voor te bereiden op een jacht.
Hij wordt later gedood door een boos zwijn. Het canvas maakt deel uit van een reeks mythologische afbeeldingen die Titiaan schilderde voor de koning, die hij ‘poesie’ (gedichten) noemde. De afbeelding van het opgezwollen vlees op de billen van Venus was nieuw in de kunst van die periode en is als extreem erotisch beschouwd.
Pietà (1575-76) – Titiaan
Olie op canvas – 351 cm × 389 cm
Gallerie dell’ Accademia, Venice
Het schilderij is in een Maniëristische schilderstijl en beeldt Maria met het dode lichaam van Jezus en Nicodemus uit. Links staat Maria Magdalena.
Pietà, één van Titian’s laatste schilderijen, is gemaakt om boven zijn graf te hangen. Het toont de Maagd Maria die het dode lichaam van Christus wiegt. Ze wordt vergezeld door twee andere figuren, vermoedelijk Nicodemus en Maria Magdalena. Er is gesuggereerd dat Nicodemus een zelfportret is en dat Titiaan ofwel zijn eigen aanstaande dood in Christus’ gezicht ziet of zijn lichaam aanraakt in de hoop op redding.
Het schilderij was onvoltooid bij de dood van Titiaan en is voltooid door Palma il Giovane, hoewel het lijkt dat Giovane’s bijdrage aan het beeld vrij minimaal was. Het schilderij is kenmerkend voor de late stijl van Titiaan in zijn donkere onderwerp en ruwe en expressieve weergave. Deze foto markeert het hoogtepunt van Titiaan ‘maniëristische’ benadering. Dit is te zien aan de niet-traditionele en onevenwichtige compositie en het gebruik van gebroken penseelstreken en impasto, technieken die afwijken van de conventies van de renaissancekunst. later zullen Rubens en Rembrandt deze technieken ook toepassen.
