Ferdi Elsas
Paul Robert Ferdinand Elsas
(Oosterbeek, 6 september 1942 – Zutphen, 3 augustus 2009)
Ferdi Elsas is verantwoordelijk voor het ontvoeren en vermoorden van Ahold-directeur Gerrit Jan Heijn. Voor deze daad, die in september 1987 plaatsvindt, wordt Elsas in 1988 tot 20 jaar cel en tbs veroordeeld. Dit nadat levenslang is geëist.
100 grootste criminelen van Nederland (inmiddels meer…)
De Nederlands misdaadencyclopedie
Alle Liquidaties in Nederland
Boeken over Nederlandse criminaliteit
Bijnamen van de verschillende criminelen uit binnen- en buitenland.
Meer interessante artikelen over criminaliteit op deze website
Ferdi Elsas is een afgestudeerd ingenieur in de studierichting vliegtuigbouw aan de Technische Universiteit Delft. Hij is tijdens zijn studie lid van het Delftsch Studenten Corps.
In juli 1983 huurt Stichting Banenplan Nijmegen Elsas in voor een project. Het doel om in deze tijd van hoge werkloosheid banen te creëren van banen. Nijmegen zoekt ’trekkers’, mensen die slim genoeg zijn en banen kunnen creëren.
Problemen met gezag
Het is bekend dat Elsas een moeilijke man is die niet in een hiërarchische structuur kan werken. Hij is iemand die wel collegiaal is, maar zware problemen met gezagsverhoudingen heeft.
De aimabele Elsas toont zich een zeer creatief man en heeft briljante ideeën. Eén van die ideeën is om oude octrooien bij universiteiten ‘los te peuteren’ en daaromheen een nieuwe banen te creëren. Ook krijgt hij een enorme subsidie los van het Ministerie van Sociale Zaken en bedenkt hij een slimme constructie. Het ministerie keert namelijk alleen subsidies uit aan stichtingen.
BV Nieuwe Banen
Elsas richt om die reden de BV Nieuwe Banen op, waarvan hij directeur en de enige aandeelhouder is. De Stichting Banenplan betaalt vervolgens aan de BV. Hij krijgt van de stichting een salaris van 12.000 gulden bruto per maand, inclusief een auto van de zaak. Ook krijgt hij nog eens een onkostenvergoeding voor het traject Landsmeer-Nijmegen. Dat is in die zorgelijke jaren tachtig veel geld.
Hij is feitelijk een soort consultant met een vast inkomen. Toch sluit Nijmegen met ingenieur Elsas een honorarium- of adviseursovereenkomst af. Dit omdat de gemeente op het resultaat gericht is, namelijk het creëren van banen. En Elsas is daar goed in.
Na ruim twee jaar goed samengewerkt te hebben, trekken de bestuursleden, Uijen, Droppert, Groen en Wijtezich, zich opeens terug uit de stichting. Het laatste besluit dat ze nemen, is het stopzetten van de subsidieaanvraag bij het Ministerie van Sociale Zaken. Er komt een nieuwe stichting, zonder Elsas. Deze vraagt en krijgt dezelfde subsidie van het ministerie. Elsas is woest. Zíjn project is hem afgepakt. Elsas voert vele processen, maar trekt aan het kortste eind.
In de zomer van 1987 heeft hij enkele mislukte carrièrestappen achter de rug en zit hij al maanden zonder werk. Hij en zijn vrouw, de beeldend kunstenares Els Hupkes, hebben te kampen met financiële moeilijkheden, omdat diverse schuldeisers onmiddellijke betaling eisen. Bovendien heeft Elsas, zo stelt hij later, veel geld nodig voor de wraakacties die hij hoopt uit te voeren op de vier voormalige bestuursleden van de Stichting Banenplan Nijmegen.
Ontvoering en moord op Gerrit Jan Heijn
Elsas besluit tot een ontvoering over te gaan. Die bereidt hij zo nauwkeurig voor, dat forensische experts tot aan de ontknoping een goed georganiseerde criminele bende achter de ontvoering vermoeden. In werkelijkheid weet zelfs Elsas’ vrouw niet van de plannen en evenmin van de uitvoering. Overigens heeft ze wel reden tot argwaan, zoals ze in 2000 onthult in haar autobiografische roman: De kleine Britt; het leven na de overval. Elsas kiest als slachtoffer Gerrit Jan Heijn, van wie wordt vermoed dat hij die weleens ontmoet heeft.
Als een militaire operatie bereidt Elsas de ontvoering voor. In 1986 koopt hij in België een Flobertgeweer. Hij zaagt loop en kolf af en ontwerpt van een plastic afwasflesje gevuld met schuimrubber een geluiddemper. Hij laat stiekem de sleutel van de auto van zijn zwager namaken, steelt deze Fiat Uno en rijdt deze naar Landsmeer. Bij verschillende garages heeft Elsas valse kentekenplaten laten maken.
De auto wordt in de buurt geparkeerd. Elsas koopt allerlei spullen die hij nodig heeft voor de operatie: kettingen, hangslotjes, een schep, een pruik en aanplaksnor, een nepbril en alpinopet, handschoenen, een letterprintwiel en printlint, een thermosfles en cassettebandjes. Hij observeert de villa van Heijn enkele malen van juni tot september 1987.
Observatie Gerrit Jan Heijn
Elsas ziet dat Heijn altijd op dezelfde manier zijn villa verlaat door zijn auto uit de garage te rijden, de deuren weer te sluiten en vervolgens weg te rijden. Voorafgaand aan de ontvoering belt Elsas met het kantoor van Ahold en doet zich voor als vertegenwoordiger van een buitenlands bedrijf. Tot zijn verbazing wordt hij doorverbonden met Gerrit Jan Heijn. Deze vertelt dat een afspraak op 9 september mogelijk is. Elsas weet nu dat Heijn die ochtend thuis zou zijn en volgens vaste gewoonte naar zijn kantoor zal vertrekken. Kort voor de ontvoering besluit hij Heijn te vermoorden.
Ik heb een hok gemaakt in het bos, onder de grond. Maar dat bleek niet houdbaar. Ik kon het niet bemannen zonder dat mijn gezin argwaan zou krijgen.
Ferdi Elsas
Dag van de ontvoering en moord
Op 9 september 1987 rijdt Elsas ’s ochtends van zijn huis in Landsmeer naar Bloemendaal waar zijn slachtoffer Gerrit Jan Heijn woont. Deze heeft een afspraak met zijn tandarts. Heijn maakt zijn garagedeur open er rijdt de groene Audi 200 Turbo naar buiten. Als hij weer instapt na de garagedeur te hebben gesloten, stapt Elsas bij Heijn in de auto. Wellicht omdat Heijn de man meent te herkennen, heeft hij niet meteen argwaan. Het loopt anders. Onder bedreiging van een pistool dwingt Elsas Heijn om weg te rijden. Elsas: ‘U moet rustig die richting op rijden’.
1600 Meter verder stappen beide mannen over in een gereedstaande Fiat, de auto die hij heeft gestolen van zijn zwager, voorzien van valse kentekens. Elsas bindt met een ketting en twee hangsloten de handen van Heijn vast aan een stang onder de passagiersstoel en rijdt zelf verder. Ze gaan richting de Veluwezoom, waar Elsas de auto in de buurt van Schaarsbergen parkeert. De mannen lopen ruim een uur door het bos. Vervolgens laat Elsas Heijn in de auto een cassettebandje inspreken. Deze opnamen wil Elsas later gebruiken om naar de familie Heijn te sturen.
Tijdens een plaspauze probeert Heijn te ontsnappen en rent een provinciale weg op. Het passerende verkeer rijdt echter door en Elsas dwingt Heijn terug het bos in. Opnieuw stappen ze in de auto en rijden, nu via Apeldoorn en Zwolle, terug richting Arnhem. Rond half tien ’s avonds arriveert de Fiat in de bossen bij landgoed Duno onder Doorwerth.
Elsas dwingt Heijn het bos in te lopen, naar een plek waar hij van tevoren al een graf heeft gegraven, en schiet hem daar dood. Hij snijdt vervolgens een kootje van de pink van Heijn af. Dit kootje stopt hij in een thermosfles met ijsklontjes. Ook de bril van Heijn bewaart hij. Na het graf goed afgedekt te hebben, keert Elsas terug naar zijn woonplaats Landsmeer. Hij laat vervolgens de Fiat in het IJ verdwijnen en loopt naar huis. Aan zijn ongeruste vrouw vertelt Elsas dat hij naar Hoorn was gewandeld.
De onderhandelingen
Drie dagen later ontvangt de familie Heijn een brief waarin wordt medegedeeld dat Heijn is ontvoerd. Elsas laat de familie hierbij in de waan dat hun familielid door een bende zware criminelen is ontvoerd. Op 15 september bevestigt de familie Heijn de ontvangst van de brief. Zoals in de brief wordt geëist, plaatst de familie daartoe een rubrieksadvertentie met gecodeerde tekst.
Twee dagen later ontvangt de familie Heijn het eerste cassettebandje met daarop de stem van Gerrit Jan Heijn. De familie plaatst nog twee advertenties en ontvangt op 30 september een brief van de zogenaamde bende waarin circa 7,7 miljoen gulden losgeld in geld en edelstenen wordt geëist, over te dragen vóór 2 oktober. De familie reageert niet op deze brief.
Op 6 oktober volgt een nieuwe brief waarin wordt gedreigd dat Gerrit Jan Heijn zal worden gestraft of omgebracht als de familie niet direct betaalt. Hierop verzoekt de familie drie dagen later om telefonisch contact met de ontvoerders.
Filmkokertje met afgesneden pink
Dit blijft uit, maar op 16 oktober ontvangt de familie Heijn een pakje met daarin de bril van Gerrit Jan Heijn en een filmkokertje met zijn afgesneden pink erin. In het begeleidende briefje staat de sarcastische zin: ‘Gerrit Jan Heijn zal voorlopig moeite hebben met pianospelen.’ Er wordt aan toegevoegd dat Heijn ‘de straf verdiend heeft’.
Rechter: Hoe was u op het idee van de pink gekomen?
Elsas: Ik denk dat ik het heb gelezen bij een ontvoering in Frankrijk, van een Belgische industrieel. Die man is toen levend teruggekomen.
Drie dagen later ontvangt de familie Heijn een tweede cassettebandje, en op 12 november volgt een derde brief, nu met instructies voor de overdracht van het losgeld. Dat moet absoluut op 27 november worden betaald en geen dag later, anders zal Gerrit Jan Heijn worden omgebracht.
Losgeld betaald
De familie Heijn besluit toe te geven aan de eisen van de ontvoerders van Gerrit Jan Heijn. Op 27 november wordt conform de instructies losgeld neergelegd in een tunneltje onder de A12 (Utrecht – Arnhem) bij hectometerpaal 117,5. Ferdi Elsas haalt het geld daar op. Hij neemt enkele dagen zijn intrek in een slaapvertrek voor logés, in de kelder van serviceflat ‘De Koningshof’ te Heelsum, waar zijn ouders op de bovenste verdieping wonen, en vertrekt daarna weer naar Landsmeer.
Van Gerrit Jan Heijn wordt na de overdracht van het losgeld echter niets vernomen, en de familie Heijn vreest dat hij niet meer in leven was. Op 30 november doet Hank Heijn, de vrouw van Gerrit Jan, via de televisie een beroep op de vermeende bende die haar man zouden hebben ontvoerd. Ze smeekt om haar man vrij te laten of in ieder geval te laten weten dat hij nog in leven is.
Op 3 december smeekt mevrouw Heijn nogmaals via de televisie om de vrijlating van haar echtgenoot. Op 11 december laat Elsas de familie Heijn weten dat opnieuw een advertentie in de krant moet worden geplaatst. De familie roep personen op die iets meer zouden weten over de ontvoering van Gerrit Jan Heijn, zich te melden.
De politie is terughoudend geweest met het doen van onderzoek, uit zorg voor Heijns welzijn. Op 19 december vinden experts dat kon men kan beginnen met opsporingsactiviteiten. Op 28 december looft de politie 1 miljoen gulden uit voor de gouden tip in de ontvoering. Er komen 12.000 reacties, maar de gouden tip zit er niet tussen.
Geld terug gevonden
In februari 1988 komt er bij de toenmalige AMRO Bank een bankbiljet van 250 gulden binnen, met een nummer uit de serie biljetten van het overgedragen losgeld. Naar aanleiding van de eerdere uitgiften in de omgeving van Landsmeer wordt in een slijterij van Dirck III aan de Kamperfoelieweg in Amsterdam-Noord door de politie een val opgezet.
De tweede kassa wordt uit de winkel verwijderd, en in het plafond boven de overgebleven kassa wordt een camera ingebouwd. Deze camera is verbonden met een monitor in het winkelmagazijn. Tevens doen vanaf half februari 1988 twee rechercheurs dagelijks undercover dienst in de winkel, zogenaamd als winkelpersoneel.
Uit de actie, die uitgevoerd wordt in nauwe samenwerking met een zeer alerte caissière, wordt op 10 maart 1988 de uitgever van het losgeld door de rechercheurs geïdentificeerd. Na zijn identificatie wordt het signalement van deze verdachte, Ferdi Elsas, doorgegeven aan politiemensen van het observatieteam.
Elsas geobserveerd
Gedurende maart en begin april 1988 houdt het observatieteam van de politie Elsas voortdurend in de gaten gehouden. Ze stellen vast dat hij in meerdere winkels bankbiljetten, afkomstig van het losgeld, uitgeeft. Tevens zien ze dat Elsas geen indringende contacten heeft met mogelijke mededaders.
Op 6 april 1988 valt de politie de woning van Ferdi Elsas in Landsmeer binnen. Hij wordt aangehouden op verdenking van deelname aan de bende die Gerrit Jan Heijn zou hebben ontvoerd.
Diezelfde dag bekent Ferdi Elsas dat hij de moord op Gerrit Jan Heijn heeft gepleegd en dat hij Heijn in de bossen bij Doorwerth heeft begraven. Tevens verklaart hij waar hij het vuurwapen, waarmee hij de moord pleegt, heeft verborgen. ’s Avonds vertelt hij waar hij het overgebleven losgeld en de overgedragen diamanten heeft verborgen.
Ik had hem tijdens verhoor gezegd: ‘Jij doet me heel erg denken aan dokter Mengele uit de Tweede Wereldoorlog.’ Pas op dat moment ontplofte hij, het was de eerste keer dat hij emoties toonde.
Oud- rechercheur over de verhoring van Elsas
Rond het opsporingsonderzoek doen allerlei speculaties de ronde. Zo zou er sprake zijn van een criminele bende die de ontvoering op touw heeft gezet. Tijdens de verhoren blijkt echter dat die nooit heeft bestaan en dat Elsas de ontvoering in zijn eentje heeft voorbereid en uitgevoerd. Het stoffelijk overschot wordt opgegraven en het blijkt dat Heijn al vanaf 9 september 1987 dood is.
Ferdi Elsas in de rechtbank
Elsas heeft voor de rechtbank nooit spijt betuigd en de rechters beschouwen hem als een koude gewetenloze man zonder gevoelens. Hij verklaart dat het losgeld niet alleen voor zijn financiële problemen is bedoeld, maar ook om moorden te financieren op zijn schuldeisers en andere mensen die hem vroeger onrecht hebben aangedaan.
Na zijn detentie verklaart hij overigens dat hij dit heeft verzonnen in de hoop op strafvermindering. Als de rechter hem vraagt hoe hij dit alles had kunnen doen, antwoordt hij, bijgestaan door zijn advocaat mr. Willem Anker, ‘Ik zat in een militaire operatie’. Hij ziet Gerrit Jan Heijn niet als mens, maar als een instrument. Daarbij vertelt hij hoe hij ervan heeft genoten om de familie Heijn angst aan te jagen met de afgesneden pink.
‘depersonalisatie’ van Elsas
Een psychiatrisch rapport spreekt over van een verregaande vorm van ‘depersonalisatie’ die Elsas onderging. In deze geestestoestand voert hij, welbewust maar verminderd toerekeningsvatbaar, deze ‘militaire operatie’ uit die Gerrit-Jan Heijn, een vertegenwoordiger van de door hem destijds zo gehate regentenklasse, het leven kost.
Rechter: Wat is de reden dat u in hoger beroep bent gegaan?
Elsas: Ik heb het gevoel dat men te weinig rekening heeft gehouden met mijn psychische omstandigheden.
Rechter: U heeft de feiten bekend. Het hoger beroep is alleen ingesteld vanwege de toegepaste strafmaatregelen. Kunt u dat verder uitleggen?
Elsas: Dat vind ik heel moeilijk. Ik kan u vertellen waarom ik het moeilijk vind. Dat is via een omweg een antwoord op uw vraag. Ik heb sterk de neiging dat ik achteraf de regisseur wil zijn van alle dingen die ik gedaan heb. Het is heel moeilijk te zeggen wat mijn geestelijke gesteldheid was. Ik denk dat de rechtbank daar te weinig rekening mee heeft gehouden.
De rechter veroordeelt Elsas wegens ontvoering, afpersing en moord op Gerrit Jan Heijn tot 20 jaar gevangenisstraf en terbeschikkingstelling. In augustus 2000 krijgt Elsas zijn eerste proefverlof. Hierbij wordt hij gefotografeerd terwijl hij boodschappen doet bij een vestiging van Albert Heijn in Hoorn. Hierna spant hij een rechtszaak aan wegens publicatie van de foto door het tijdschrift Panorama. Hij verliest deze zaak.
Na een succesvolle TBS-behandeling en strafvermindering wegens goed gedrag, komt hij in augustus 2001 vrij. Elsas is tijdens de gevangenisperiode intensief behandeld voor zijn uit de hand gelopen wrok en de onderliggende karakterpatronen. Deze behandeling blijkt zo succesvol dat de forensisch psychiaters er vrijwel zeker van zijn dat hij geen gevaar meer zou opleveren voor de samenleving. Men sluit het gevaar van herhaling nagenoeg uit.
Vrijlating en dood
Hij gaat na zijn vrijlating met zijn vrouw in de Achterhoekse plaats Ruurlo wonen. Hank Heijn, de weduwe van Gerrit Jan Heijn heeft een brief aan Elsas geschreven en heeft laten weten de ontvoerder en moordenaar van haar man vergeven te hebben. Met hulp van advocaat Wim Anker krijgt hij 700.000 gulden achterstallige WAO/AAW die hij in de gevangenis is misgelopen.
Naar eigen zeggen gaat de helft hiervan naar loonbelasting en een deel naar het terugbetalen van bijstand en een deel naar de behandeling in de Van Mesdagkliniek. Eind 2002 geeft Elsas een interview aan Elsevier waarin hij verklaart spijt te hebben van wat hij had misdaan.
Pas later aanvaardde ik van mezelf dat ik in de periode van de moord hartstikke gek was.
Ferdi Elsas
In november 2006 wordt bekend dat hij door het leven gaat onder de naam Paul Elsas en met zijn vrouw in een woonboerderij in Ruurlo woont. Het paar koopt een boerderij aan de rand van het dorp voor 425.000 euro. Elsas: ‘Er is gesuggereerd dat ik het huis met het achterstallige WAO-geld heb gekocht, maar dat is onzin.’ Nadat hij door enkele dorpsbewoners wordt herkend als de ontvoerder en moordenaar van Gerrit Jan Heijn, ontstaat grote beroering in de dorpsgemeenschap.
Op 3 augustus 2009 komt Ferdi Elsas om bij een verkeersongeval. In Vorden wordt hij op zijn fiets geschept door een graafmachine. Na aankomst in ziekenhuis ‘Het Spittaal’ in Zutphen overlijdt hij op 66-jarige leeftijd. Hij wordt gecremeerd in Crematorium Dieren.
