Straattaal – Het woordenboek van de straat

Straattaal, het woordenboek van de straat

Taal is een levend dingetje en straattaal al helemaal. Iedere dag ontstaan er nieuwe woorden en zinnen. En soms verdwijnen er woorden uit de spreek- en schrijftaal en staan ze alleen nog jarenlang in een woordenboek.

Dat kan overigens erg snel gaan. De volgende zin bijvoorbeeld was een paar maanden geleden nog helemaal hip, maar wie weet is hij alweer totaal achterhaald.

“Me mattie had een fittie met z’n sma want ze wil de drie barkie die hij met video poker online had gewonnen gebruiken voor nieuwe dope krossies voor de fissa vanavond, maar hij wilde ballie patta’s scoren. Nou is ie dus weer skeer.”

Volgens sommigen zou dit taalverloedering zijn. Volgens ons maakt het geen bal uit: als je elkaar maar kan verstaan. Hieronder een verzameling van 750 woorden voor een klein woordenboekje. Heb je er meer, post ze dan even. Installeer je de App, alleen nog voor Android en dan heb je er 2.000 altijd bij je…

De Straattaal Woordenboek App hier te downloaden voor Apple en Android

Straattaal

En omgekeerd…

De sociale betekenis van interetnisch taalgebruik

De taal die iemand spreekt en de manier waarop hij dat doet, zegt veel over de groepen waarmee hij of zij zich identificeert. De taal van sociale groepen – waaronder etnische minderheden – onderscheidt zich vaak door min of meer subtiele verschillen met de standaardvorm van de meerderheidstaal (Scherer & Giles, 1979; Tong, Hong, Lee & Chui, 1999). Dit kan bijvoorbeeld gaan om een kenmerkende uitspraak (DuBois & Horvath, 1998), een afwijkende grammatica (Dannenberg, 1999) of het gebruik van specifieke woorden (Meyerhoff, 1994). Deze onderscheidende taalelementen worden meer gebruikt door mensen die veel en sterke relaties hebben binnen de groep dan door mensen die zich in de periferie van een groep bevinden (Labov & Harris, 1986; Milroy, 1987).

Straattaal
Straattaal
Taalgebruik dat afwijkt van de standaardvorm van een taal, wordt ook door waarnemers gerelateerd aan groepslidmaatschap. Mensen die met een accent spreken worden bijvoorbeeld positiever beoordeeld door mensen die zelf ook met dat accent spreken, dan door anderen (Luhman, 1990) en het horen van accenten die met outgroups zijn geassocieerd kan negatieve gevoelens oproepen (Cargile & Giles, 1997). Bij straattaal worden kenmerkende taalelementen gebruikt door jongeren die niet tot de daarmee geassocieerde etnische groep behoren. Dit kan soms gevoelig liggen bij leeftijdgenoten die wel tot deze etnische groep behoren. Wanneer autochtone jongeren taalelementen hanteren die afkomstig zijn uit de talen van immigrantengroepen kan dit gewaardeerd worden als blijk van solidariteit of als een anti-racistische stellingname. Maar soms wordt interetnisch taalgebruik ook afgekeurd door jongeren uit de etnische minderheden en als beledigend ervaren (Nortier, 2001). In de woorden van Rampton:

‘This kind of switching involves a distinct sense of movement across social or ethnic boundaries and it raises issues of legitimacy which in one way or another, participants need to negotiate’ (1995: p. 485).

Interetnisch taalgebruik, zoals straattaal, kan verschillende sociale betekenissen hebben: affiliërend of distantiërend. Daarbij kan interetnisch taalgebruik ook neutraal zijn. Bij affiliërend taalgebruik wordt de taal gebruikt om een verbondenheid aan te geven met leden van de betreffende groep. Dit zal vaak gebeuren binnen de context van een interetnische vriendschap. Even belangrijk als de motivatie van degene die het taalelement overneemt, zijn hierbij de grenzen die gesteld worden door de ‘bezitters’ van de taal. Zo beschreef Hewittt (1986) hoe Jamaicaanse jongeren in Engeland wantrouwig stonden ten opzichte van Jamaicaans taalgebruik door blanken. Tegenover het gebruik van Jamaicaans door blanke vrienden stonden zij positiever. Affiliërend interetnisch taalgebruik lijkt bij uitstek te gedijen in een context waarbinnen verschillende etnische groepen voorkomen zonder dat een groep dominant is. In dit geval lijkt interetnisch taalgebruik uiting te zijn van een nieuwe identiteit – een new ethnicity – waarbij niet de etnische herkomst als identificatiepunt geldt, maar juist de multiculturaliteit van een groep (Back, 1996; Rampton, 1995). Het gemengde taalgebruik dat binnen een dergelijke context ontstaat wordt als het ware een nieuwe manier van spreken waar geen etnische groep meer een claim op heeft. Een voorbeeld hiervan is het Sheng dat gesproken wordt door jongeren in Nairobi. Deze taal, met als hoofdbestanddeel het Engels, wordt gesproken door jongeren die afkomstig zijn uit de vele etnische groepen in Nairobi (Abdulaziz & Osinde, 1997). Ook binnen een multiculturele vriendengroep in Utrecht werden taalelementen onderling overgenomen en soms gebruikt om buitenstaanders buiten te sluiten (Boumans, Dibbits & Dorleijn, 2001). Interetnisch taalgebruik kan ook distantiërend, of zelfs spottend bedoeld zijn. Zo spreken veel blanke Amerikanen enigszins Spaans, maar wordt dit volgens Hill (1995) vaak op een racistische manier gebruikt. Hierbij wordt dan – bijvoorbeeld door een opzettelijke slechte uitspraak – duidelijk gemaakt dat het gebruik van het Spaans geen affiliatie betekent met Spaanstalige bevolkingsgroepen. Ook het Engels zoals dat door veel Afro-Amerikanen gesproken wordt – het Ebonics – wordt vaak spottend en stigmatiserend gebruikt (Bucholtz 1999; Ronkin & Karn, 1999).

In Nederland beschreef Nortier (2001) een groepje autochtone scholieren die, wat zij zelf noemden, ‘Murks’ spraken. Bij dit taaltje wordt het accent van Turken en Marokkanen geïmiteerd, soms aangevuld met een Marokkaans woord. De conversaties in Murks bestonden voornamelijk uit stereotyperingen van Turken en Marokkanen. Dat de sprekers zelf dachten dat het Murks door Turken en Marokkanen wel eens als beledigend beschouwd zou kunnen worden, bleek uit het feit dat zij abrupt ophielden wanneer Turkse of Marokkaanse leeftijdgenoten in de buurt waren. Niet altijd heeft interetnisch taalgebruik een etnische sociale betekenis. Nieuwe taalimpulsen kunnen neutraal zijn met betrekking tot de groep waar ze uit afkomstig zijn. In het Nederlands figureren bijvoorbeeld veel woorden uit het Frans, die bij gebruik niet automatisch een relatie ten opzichte van Fransen aangeven. Een ander voorbeeld is het gebruik van Engels in Aziatische landen. Volgens Eastman en Stein (1993) moet dit niet beschouwd worden als een poging aansluiting te vinden bij de Angelsaksische volkeren. Juist een imperfecte uitspraak fungeert volgens hen als signaal dat de spreker weliswaar modern en goed opgeleid is, maar geen afstand doet van zijn of haar Aziatische identiteit. Mogelijk is ook dat een Aurinaams woord als ‘doekoe’, dat landelijk bekend werd door een liedje van de rapper Def Rhymz, door een autochtone scholier gebruikt wordt zonder dat hij hiermee een relatie ten opzichte van Surinamers wil aangeven.

Uit: Lotte Vermeij, De sociale betekenis van straattaal, Interetnisch taalgebruik onder scholieren in Nederland, Pedagogiek 22e jaargang, 3, 2002, 260-273