Top 25 meest gebruikte spreekwoorden in Nederland

Meest gebruikte spreekwoorden in Nederland

Veel spreekwoorden zijn geworteld in historische gebeurtenissen, mythologie of het dagelijks leven van vroeger, zoals de landbouw, de scheepvaart of ambachten. Ze geven niet alleen kleur aan onze taal, maar ook een blik op de gewoontes en denkbeelden van onze voorouders. In deze lijst verkennen we 25 veelgebruikte Nederlandse spreekwoorden, hun betekenis en de fascinerende oorsprong die schuilgaat achter deze taalparels.

Lees hier → meer over taal op deze website.

Top 25 meest gebruikte spreekwoorden in Nederland

25. De draad kwijt zijn

Het overzicht verliezen of niet meer weten hoe verder te gaan.

Verwijst naar mythologische verhalen, zoals Ariadne’s draad, die de weg wees in het labyrint. Wanneer je de draad verliest, ben je de weg kwijt.

24. Het loopt in de soep

Het gaat mis of fout.

Komt uit de keuken. Als een gerecht letterlijk “in de soep loopt,” gaat het mis.

23. Water bij de wijn doen

Een compromis sluiten.

In de oudheid werd wijn vaak verdund met water om het minder sterk te maken, wat symbool staat voor het inleveren van kwaliteit of eigen wensen.

22. Wie wind zaait, zal storm oogsten

Wie problemen veroorzaakt, krijgt zelf ook problemen.

Bijbelse oorsprong, uit Hosea 8:7, waarin zaaien en oogsten als metaforen voor daden en gevolgen worden gebruikt.

21. Iemand met open armen ontvangen

Iemand hartelijk en gastvrij verwelkomen.

Oorspronkelijk een Bijbelse uitdrukking die gastvrijheid en liefde symboliseert.

20. Hoge bomen vangen veel wind

Mensen in belangrijke posities krijgen veel kritiek.

Letterlijk verwijst het naar bomen die, door hun hoogte, meer wind vangen. Symbool voor verantwoordelijkheid en zichtbaarheid.

19. De plank misslaan

Het helemaal verkeerd hebben.

Komt uit de timmerwereld, waar een fout geplaatste slag (de plank missen) een verkeerd resultaat oplevert.

18. Twee vliegen in één klap slaan

Twee problemen tegelijk oplossen.

Letterlijk genomen van het doden van vliegen met één slag, dat efficiëntie symboliseert.

17. Van een mug een olifant maken

Een klein probleem overdrijven.

Deze beeldspraak bestaat al in middeleeuwse teksten en symboliseert overdrijving door een klein dier op te blazen tot een groot dier.

16. Boter bij de vis

Meteen betalen bij levering.

In de visserij moesten vissers direct contant betaald worden om fraude of verlies te voorkomen.

15. Zijn schaapjes op het droge hebben

Financieel alles goed geregeld hebben.

Verwijst naar boeren die hun schapen veilig terugbrengen naar droge grond, wat zekerheid geeft.

14. De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet

Iemand beschuldigen van iets waar je zelf ook schuldig aan bent.

Komt uit de tijd van open vuur en gietijzeren potten, die allemaal zwart werden van het roet.

13. Een appeltje voor de dorst hebben

Geld of middelen opzijleggen voor slechtere tijden.

Afkomstig uit agrarische tijden, toen appels bewaard werden als wintervoorraad.

Zie hier de Top 25 meest gebruikte spreekwoorden in Nederland.

12. De draad oppakken

Weer doorgaan na een onderbreking.

Net als “de draad kwijt zijn,” verwijst het naar spinnen of weven, waarbij de draad opnieuw moet worden opgepakt.

11. Door de zure appel heen bijten

Iets vervelends doen omdat het noodzakelijk is.

Oorspronkelijk een verwijzing naar zure appels die vroeger werden gegeten bij ziektes.

10. De knoop doorhakken

Een moeilijke beslissing nemen.

Verwijst naar de Gordiaanse knoop uit de mythologie, die door Alexander de Grote werd doorgehakt.

9. Het kind met het badwater weggooien

Iets waardevols verliezen door te rigoureus te handelen.

Komt uit de middeleeuwen, toen badwater na gebruik weggegooid werd. Dit beeld waarschuwt voor te grote slordigheid.

8. Een oogje in het zeil houden

Iets in de gaten houden.

Afkomstig uit de scheepvaart, waar men letterlijk het zeil in de gaten hield om te voorkomen dat het scheurde.

7. De koe bij de horens vatten

Een probleem direct aanpakken.

Verwijst naar het omgaan met koeien, waarbij de horens vastpakken controle geeft.

6. Door de mand vallen

Betrapt worden of laten zien dat je niet voldoet.

Komt van markthandel, waar een mand met een vals bodem zichtbaar maakte dat er minder verkocht werd dan gedacht.

5. Een storm in een glas water

Veel drukte om niets.

Afkomstig uit de literatuur en symboliseert een klein probleem dat overdreven wordt.

4. De kat uit de boom kijken

Eerst afwachten voordat je actie onderneemt.

Verwijst naar het gedrag van katten, die eerst veilig op een afstand blijven voordat ze in actie komen.

3. Iets uit je duim zuigen

Iets verzinnen wat niet waar is.

Middeleeuwse gewoonte van kinderen om op hun duim te zuigen en ondertussen verhalen te verzinnen.

2. Met de deur in huis vallen

Direct zeggen waar het om gaat.

Verwijst naar het letterlijk binnenvallen zonder aankondiging, een beeldspraak voor directheid.

1. De aap komt uit de mouw

De waarheid komt aan het licht.

Oorspronkelijk uit oude volksverhalen, waarin mensen een aap verborgen hielden in hun mouw. Wanneer de aap eruit kwam, werd hun bedrog onthuld.