De Mona Lisa (ca. 1503–1506) – Leonardo da Vinci’s glimlach

De Mona Lisa – Leonardo da Vinci’s glimlach door de eeuwen heen

Titel: Mona Lisa (La Gioconda / La Joconde)
Kunstenaar: Leonardo da Vinci (1452–1519)
Datering: ca. 1503–1506 (mogelijk doorgewerkt tot ca. 1519)
Techniek: Olieverf op populierenhouten paneel
Afmetingen: 77 × 53 cm
Waar te vinden: Musée du Louvre, Parijs, Frankrijk
Stijl: Hoogrenaissance
Waarde: Onschatbaar, volgens verzekeringswaarde (2023) meer dan 850 miljoen euro
Nummer 1 ranglijst beroemdste schilderijen aller tijden

Naar  → nummer 2: De sterrennacht (1899) – Vincent van Gogh

Mona Lisa (1503 – 1506) – Leonardo da Vinci

Lees hier → meer over Leonardo Da Vinci.
Zie hier → de Top 100 beroemdste schilderijen aller tijden.

De Mona Lisa is het beroemdste schilderij ter wereld, geschilderd door Leonardo da Vinci tussen 1503 en 1506. Haar mysterieuze glimlach en levendige blik fascineren al meer dan vijf eeuwen

Een vrouw en een genie in Florence

Rond 1503 zit in Florence een jonge vrouw model voor Leonardo da Vinci, een man die net zo goed wetenschapper en uitvinder is als schilder. Hij observeert haar met eindeloos geduld: haar ademhaling, haar ogen, het licht op haar huid. Tussen 1503 en 1506 ontstaat een portret dat de wereld nooit meer zal vergeten: de Mona Lisa.

Wie was ze eigenlijk?

De meeste historici denken dat ze Lisa Gherardini del Giocondo heette, de vrouw van een Florentijnse zijdehandelaar. Toch blijft het mysterie bestaan. Sommigen zien haar als een ideaalbeeld van vrouwelijkheid, anderen als een verkapte zelfportret van Leonardo zelf. Misschien was ze beiden tegelijk – een spiegel van zijn fascinatie voor balans tussen man en vrouw, lichaam en geest.

De betovering van het sfumato

Leonardo gebruikte zijn beroemde techniek, het sfumato: zachte overgangen zonder zichtbare lijnen. Zo lijkt haar gezicht te bewegen wanneer je kijkt. Haar glimlach verandert steeds, soms vriendelijk, soms geheimzinnig, soms melancholisch. Geen enkele kunstenaar wist daarna nog zo’n levende stilte te schilderen.

Verloren wenkbrauwen en denkbeeldige bergen

Weinig mensen weten dat de Mona Lisa ooit wenkbrauwen en wimpers had. Infraroodonderzoek toont dat Leonardo ze later verwijderde of dat ze door de eeuwen vervaagden. Ook het landschap achter haar bestaat niet echt: het is een fantasie van samengevoegde bergpassen en rivieren die Leonardo tekende in zijn schetsboeken. Een droomwereld tussen realiteit en verbeelding.

Van Italië naar Frankrijk

Toen Leonardo in 1516 naar Frankrijk verhuisde, nam hij het schilderij mee. Hij bleef eraan werken tot kort voor zijn dood in 1519. Na zijn overlijden kwam het in bezit van koning François I, die het liet ophangen in zijn paleis in Fontainebleau. Later verhuisde het naar het Louvre, waar het nog altijd hangt.

De beroemde diefstal van 1911

Op 21 augustus 1911 verdween de Mona Lisa uit het Louvre. De dader was Vincenzo Peruggia, een Italiaanse glazenmaker die vond dat het schilderij “naar Italië moest terugkeren”. Twee jaar lang hield hij het verborgen in een houten kist onder zijn bed. Toen hij het probeerde te verkopen in Florence, werd hij betrapt. De Mona Lisa keerde als een nationale heldin terug naar Frankrijk.

Op een rustige maandagochtend in augustus 1911 wandelt een kleine, onopvallende man het Louvre binnen. Niemand kijkt van hem op, hij werkt er immers vaker. Zijn naam is Vincenzo Peruggia, een Italiaanse glazenmaker met een vurige liefde voor zijn vaderland. Wat niemand weet: die dag schrijft hij geschiedenis.

Vincenzo Peruggia

Peruggia loopt door de zalen, verdwijnt in de Salon Carré en haalt met vaste hand het beroemdste schilderij ter wereld van de muur: de Mona Lisa. Hij neemt het doek uit de lijst, vouwt het zorgvuldig in zijn jas en loopt kalm het museum uit. Geen alarm, geen bewaker die iets doorheeft. Het lijkt een gewone werkdag. De volgende ochtend ontdekt de schilder Louis Béroud dat de plek van de Mona Lisa leeg is. Parijs raakt in paniek. De kranten schreeuwen dat Leonardo’s glimlach verdwenen is, alsof iemand het hart van Frankrijk heeft gestolen.

Twee jaar lang blijft het schilderij spoorloos. Tot Peruggia in 1913 in Florence opduikt en het probeert te verkopen aan de Galleria degli Uffizi. Hij beweert dat hij de Mona Lisa slechts heeft “teruggebracht naar Italië, waar ze thuishoort”. Volgens hem heeft Napoleon haar ooit geroofd, en wil hij, een eenvoudige werkman, dat onrecht herstellen. Niet iedereen gelooft zijn patriottische verhaal. Sommigen denken dat hij gewoon geld wil verdienen aan het schilderij. Toch krijgt hij een milde straf: ruim een jaar cel, waarvan hij maar een paar maanden uitzit.

Na zijn vrijlating keert Peruggia terug naar Frankrijk, waar hij in 1925 sterft – precies op zijn verjaardag.

Kleiner dan verwacht, maar groots in mysterie

Wie haar in het Louvre bezoekt, is vaak verrast: het schilderij meet slechts 77 bij 53 centimeter. Toch lijkt ze de hele zaal te vullen. Haar blik volgt bezoekers, haar glimlach lijkt te ademen. Ze is niet zomaar een portret, maar een spiegel van de menselijke ziel – vol licht, schaduw en ongrijpbare emotie.