Beroemdste schilderijen van Der Blaue Reiter

Beroemdste schilderijen van Der Blaue Reiter

Der Blaue Reiter was een expressionistische kunststroming opgericht in 1911 in München door kunstenaars als Wassily Kandinsky en Franz Marc. De groep streefde naar een spirituele en emotionele benadering van kunst, waarin kleur en vorm werden gebruikt om innerlijke belevingen uit te drukken in plaats van de zichtbare werkelijkheid.

Der Blaue Reiter richtte zich op abstractie en symboliek, en verwierp de conventionele academische tradities. De kunstenaars van de groep geloofden dat kunst de potentie had om spirituele en maatschappelijke verandering te bevorderen.

Der Blaue Reiter bestond als georganiseerde groep van 1911 tot 1914, dus ongeveer drie jaar. De groep kwam tot een einde door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, waarin enkele leden zoals Franz Marc omkwamen of door de oorlog werden gescheiden.

Hoewel hun samenwerking van korte duur was, had Der Blaue Reiter een blijvende invloed op de ontwikkeling van de moderne kunst, vooral in het expressionisme en de abstracte kunst.

Lees hier → meer over kunst op deze website.

Beroemdste schilderijen van Der Blaue Reiter

Selbstbildnis (1910) – Marianne von Werefkin

Toela, 10 september 1860 – Ascona, 6 februari 1938

Oprichtster van de Neue Künstvereinigung München (NKvM), Marianne von Werefkin sloot zich later aan bij Der Blaue Reiter. Haar zelfportret uit 1910 is een voorbeeld van het experimenteren van de eerste groep en de semi-abstracte manipulatie van vorm en kleur die zich zou ontwikkelen bij de tweede.

Selbstbildnis (1910) – Marianne von Werefkin

Haar losse, dynamische penseelvoering toont de vroege invloed van Vincent van Gogh op de NKvM-kunstenaars, en haar gebruik van willekeurige kleuren doet denken aan hun studie van Paul Gauguin en Edvard Munch.

Inderdaad, de spookachtige toon die ze bereikte door haar keuze voor botsende, levendige tinten, de afgevlakte ruimte in haar compositie, en de confronterende, roodogige blik van de figuur dragen alle emotionele en symbolische lading van Munch’s De Schreeuw, terwijl ze verschillende elementen laten zien die vooruitliepen op het expressionistische schilderen van Der Blaue Reiter.

Waar te vinden: Städtische Galerie im Lenbachhaus und Kunstbau München, Munich

Titel zum Almanach Der Blaue Reiter (1911) – Wassiliy Kandinsky

Moskou, 16 december[1] 1866 – Neuilly-sur-Seine, 13 december 1944

De naam Der Blaue Reiter wordt algemeen beschouwd als afkomstig van een symbolistisch doek uit 1903 van Kandinsky. Toen Kandinsky dat vroege schilderij maakte, mogelijk beïnvloed door Gustav Klimt of Les Nabis, had hij echter nog niet de theorie van kleursymboliek ontwikkeld die hij later zou publiceren in Over het Geestelijke in de Kunst.

Titel zum Almanach Der Blaue Reiter (1911) – Wassiliy Kandinsky

Zijn houtsnede op de omslag van het almanak van Der Blaue Reiter (uitgegeven in 1912) sluit daarom beter aan bij de esthetiek en idealen van de beweging. Ten eerste toont de keuze voor het gedurfde, platte, “primitieve” houtsnedeformaat de focus van Der Blaue Reiter op directe weergave en hun interesse in primitivisme.

De keuze voor de semi-abstracte “blauwe ruiter”, waarbij de kleur blauw intense spiritualiteit symboliseert en de ruiter transcendente mobiliteit, maakt van Kandinsky’s prent een visueel manifest van zijn sleutelconcepten. Naast zijn visuele bijdragen was Kandinsky ook een centrale figuur als theoreticus van de groep, en achter deze omslag zette hij die rol voort door twee essays en een experimenteel toneelstuk te publiceren.

Waar te vinden: Nationalgalerie, Staatliche Museen, Berlin

Die gelbe Kuh (1911) – Franz Marc

Franz Moritz Wilhelm Marc
München, 8 februari 1880 – Braquis, 4 maart 1916

Voor en tijdens zijn jaren bij Der Blaue Reiter ontwikkelde Franz Marc een kleurentheorie die parallel liep aan en soms overlappend was met die van Kandinsky. In een brief uit 1910 aan August Macke schreef hij: “Blauw is het mannelijke principe, samentrekkend en spiritueel. Geel is het vrouwelijke principe, zacht, vrolijk en spiritueel.

Die gelbe Kuh (1911) – Franz Marc

Rood is materie, brutaal en zwaar, en altijd de kleur die door de andere twee moet worden tegengewerkt en overwonnen.” In Gele Koe portretteerde Marc dan ook zijn symbool van vrouwelijkheid, stralend in zijn vreugdevolle spiritualiteit, die nauwelijks onderdrukt of zelfs in balans gebracht kon worden door de tegenstrijdige kleuren eromheen.

Marc was voornamelijk een schilder van dieren. Zijn idee van spiritualiteit werd beïnvloed door pantheïstische “terug-naar-de-natuur” groepen, die populair waren in het Duitsland aan het begin van de 20e eeuw. In lijn met het primitivisme beschouwde Marc dieren als dichter bij een aangeboren, natuurlijke staat van spiritualiteit. Iets wat de mensheid had verloren door de beschaving.

Waar te vinden? The Solomon R. Guggenheim Museum, New York, New York

Zie hier de beroemdste schilderijen van Franz Marc.

Komposition VII (1913) – Wassily Kandinsky

Beschouwd als Kandinsky’s meesterwerk van vóór de oorlog, wordt Composition VII in elk geval gezien als het meest uitgewerkte doek dat hij voltooide met Der Blaue Reiter. Zijn grootste schilderij (6 bij 10 voet) is een dynamische kakofonie van kleuren en vormen, met zeer weinig herkenbare afbeeldingen.

Komposition VII (1913) – Wassily Kandinsky

Ondanks de verhoogde abstractie die hij bereikte, hebben wetenschappers Composition VII bestudeerd in relatie tot Kandinsky’s eerdere Compositions en zijn studies voor het schilderij om apocalyptische motieven te onthullen die zijn ontleend aan de Bijbelse Openbaring van Johannes. Dit zoals een ommuurde stad op een berg, salvo’s van kanonnen en trompetfanfares, een reinigende vloed en het Laatste Oordeel.

Kandinsky’s streven naar abstractie was gebaseerd op de overtuiging dat de mensheid in de eindtijd leefde en spirituele wedergeboorte nodig had. De wijdverbreide vernietiging van de Eerste Wereldoorlog (1914-18) werd door veel kunstenaars en intellectuelen gezien als een letterlijke apocalyps. Kandinsky zou hier later op reageren door alle herkenbare afbeeldingen – vooral weergaven van gewelddadige conflicten – uit zijn schilderijen te verwijderen.

Waar te vinden: State Tretyakov Gallery, Moscow

Zie hier de 10 beroemdste schilderijen van Wassily Kandinsky.

Tierschicksale (1913) – Franz Marc

Hoewel Der Blaue Reiter zijn eigen lijn van symbolistische en post-impressionistische schilders ontwikkelde, maakte het deel uit van een internationale avant-garde waaruit het een reeks moderne stijlen overnam.

Tierschicksale (1913) – Franz Marc

Marc bereikte misschien wel de meest dynamische hard-edged stijl door zijn toepassing van kubistische facetten en de krachtlijnen van het futurisme. Geschilderd met een geweld dat afwezig is in zijn andere grote werken, wordt Het lot van de dieren gelezen als een voorgevoel van de naderende oorlog, waarbij een vuurzee het bos, de thuisbasis van de dieren, vernietigt.

De rechtopstaande houding van het centrale blauwe hert duidt – in overeenstemming met Marcs kleurentheorie – op de mogelijkheid van transcendentie. Het kruis dat door de diagonale achtergrond wordt gevormd, suggereert opoffering en wedergeboorte. Veel intellectuelen, waaronder Marc zelf, zagen de naderende oorlog als een kans voor spirituele vernieuwing.

Militaire dienst veranderde Marcs kijk hierop drastisch, en uiteindelijk stierf hij in de strijd. Het bruin getinte rechterdeel van het schilderij werd hersteld door Marcs vriend Paul Klee nadat het in 1916 was beschadigd bij een brand in een opslagplaats.

Waar te vinden: Kunstmuseum Basel, Switzerland

Im Stil von Kairouan (1914) – Paul Klee

Klee’s baanbrekende verkenningen op het gebied van kleurtheorie begonnen tijdens zijn tijd bij Der Blaue Reiter. Voordat hij zich bij de groep aansloot, was hij een musicus en experimenteel graficus, maar hij had zijn talenten als colorist nog niet ontwikkeld.

Im Stil von Kairouan (1914) – Paul Klee

Geïnspireerd door de geschriften van Kandinsky begon hij verder te gaan dan zijn vroege zwart-witwerken. Hij gaat zich intensief verdiepen in kleur en abstractie. Al snel werd hij een centraal lid van de groep. In 1914 reisde hij samen met Macke en de Zwitserse schilder Louis Moilliet naar Tunesië, een reis die zijn ontwikkeling als kunstenaar revolutioneerde.

In Tunesië schreef Klee in zijn dagboek over het “ontdekken” van kleur: “De kleur bezit mij. Het zal mij altijd bezitten. Dat is de betekenis van dit gelukkige uur: kleur en ik zijn één. Ik ben een schilder.” Geschilderd na zijn terugkeer in München, Duitsland, wordt Im Stil von Kairouan (vernoemd naar de Tunesische stad) beschouwd als Klee’s eerste volledig abstracte werk.

Het ruilt herkenbare afbeeldingen in voor een uitgebalanceerde geometrische compositie van cirkels, rechthoeken en onregelmatige veelhoeken, subtiel gekleurd in een verscheidenheid aan gemengde tinten.

Waar te vinden? Paul Klee Foundation, Kunstmuseen Bern, Switzerland

Zie hier de 10 bekendste schilderijen van Paul Klee.

Abschied (1914) – August Macke

Geschilderd na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en de daaropvolgende ontbinding van Der Blaue Reiter, weerspiegelt Macke’s Abschied de somberdere stemming die veel Europese moderne kunstenaars overviel.

Abschied (1914) – August Macke

Zijn gemengde, ingetogen palet staat in contrast met de felgekleurde doeken. Deze zijn kenmerkend  voor zijn pre-oorlogse Blaue Reiter-collega’s. Zijn dreigende achtergrondfiguren lijken visueel meer op de vervreemde mannen en vrouwen in de expressionistische straatscènes van Ernst Ludwig Kirchner of op Munch’s De Schreeuw.

Deze visuele aanwijzingen worden opgevat als een weerspiegeling van zijn gevoelens van angst en onzekerheid in oorlogstijd. Zijn vereenvoudigde, kenmerkloze figuren volgen de benadering van abstractie van Der Blaue Reiter. Dit hoewel het gevoel van spirituele verlossing verdwenen is. Tragisch genoeg was Abschied het laatste schilderij dat Macke voltooide voordat hij in september 1914 aan het front stierf.

Waar te vinden? Museum Ludwig, Cologne

Zie hier de Top 10 beroemdste schilders uit de Haagse School.

Programm des Staatlichen Bauhauses in Weimar (1919) – Lyonel Feininger

New York, 17 juli 1871 – aldaar, 13 januari 1956

Het expressionisme – specifiek dat van Der Blaue Reiter – beleefde een heropleving en een voortbestaan bij het Bauhaus. Hoewel het Bauhaus andere doelen nastreefde (en uiteindelijk een meer gestroomlijnde designesthetiek aannam), was Feininger een van de verschillende leden van Der Blaue Reiter die les gingen geven aan deze baanbrekende instelling.

Programm des Staatlichen Bauhauses in Weimar (1919) – Lyonel Feininger

Zijn houtsnede van de kathedraal voor de omslag van het Bauhaus-programma markeerde het instituut figuurlijk met een “stempel” van Der Blaue Reiter. Zijn keuze voor een gotische kathedraal – een eeuwenoud Duits symbool dat verband houdt met christelijke transcendentie – wordt aangevuld door de moderne elementen van kubisme, futurisme, expressionisme en Russisch rayonisme. Deze gebruikte hij  om een verticale, semi-abstracte compositie te creëren.

Het Bauhaus zou de kathedraal gebruiken als symbool voor hun doel om de schone en toegepaste kunsten onder één dak te verenigen. Feininger bracht dit doel op slimme wijze in lijn met de concepten van spiritualiteit en abstractie, die bijna tien jaar eerder door zijn groep Der Blaue Reiter in Duitsland naar voren waren gebracht.

Waar te vinden? The Museum of Modern Art, New York