Meest bekende schilderijen van Henri Matisse – De top 10

Meest bekende schilderijen van Henri Matisse

Henri Émile Benoît Matisse

Le Cateau-Cambrésis, 31 december 1869 – Cimiez, nabij Nice, 3 november 1954

Henri Matisse is een Franse kunstenaar die uitblinkt in verschillende kunstdisciplines, zoals beeldhouwkunst, grafiek, textielontwerp en papierknipsels (gouaches découpées. Hij is echter vooral bekend om de meesterwerken die hij als schilder maakt.

Henri Matisse

Samen met Pablo Picasso en Marcel Duchamp is hij één van de meest invloedrijke figuren van de moderne kunst. De werken van deze heren hebben voor een revolutie in de kunst ontketend.

Matisse zelf is het meest bekend om zijn werken in het Fauvisme, een invloedrijke kunststroming waarvan hij de leidende figuur was. Hieronder zijn de 10 meest beroemde schilderijen.

Lees hier → meer over kunst op deze website…

Meest bekende schilderijen van Henri Matisse

10. Robe violette et anémones (1937) – Henri Matisse

Dame in paarse jurk
Locatie: Cone Collection, Baltimore Museum of Art

Dit portret toont Lydia Delectorskaya, de muze en trouwe metgezel van Henri Matisse in de laatste fase van zijn leven. Lydia speelt een cruciale rol in zijn artistieke productie tijdens deze periode. Matisse ontmoet haar in de jaren dertig, aanvankelijk als assistente, maar al snel wordt ze zijn model, organisator en onmisbare steun. Zijn vrouw, Amélie Noellie Parayre, vermoedt een affaire tussen de twee, wat uiteindelijk leidt tot een definitieve breuk en echtscheiding.

In dit schilderij beeldt Matisse Lydia uit in een rijke, exotische Marokkaanse jurk, geplaatst in een interieur vol felle kleuren, decoratieve patronen en oosterse invloeden, elementen die typerend zijn voor zijn latere stijl. De vrouw in een paarse jurk behoort tot de laatste reeks olieverfschilderijen in zijn carrière en wordt beschouwd als een van zijn meest verfijnde en expressieve werken uit die periode.

Na deze reeks schakelt Matisse over op een andere vorm van expressie: het creëren van monumentale papierknipsels, ook wel gouaches découpées genoemd. Deze techniek, die hij ontwikkelt na een zware operatie, markeert een nieuw hoogtepunt in zijn oeuvre en bewijst dat zijn creatieve kracht tot het einde toe levendig blijft.

9. La fenêtre ouverte (1905) – Henri Matisse

Het open raam
Locatie: Musée Albert André, Bagnols-sur-Cèze

La fenêtre ouverte (1905) – Henri Matisse, Public domain, via Wikimedia Commons

Matisse geldt als de meest prominente vertegenwoordiger van de kortstondige maar invloedrijke kunststroming het Fauvisme, gekenmerkt door krachtig, expressief kleurgebruik en een afwijzing van naturalistische weergave. In The Open Window schildert hij het uitzicht vanuit zijn appartement in Collioure, een havenplaats aan de Middellandse Zee in het zuiden van Frankrijk.

Het werk toont een kleurrijk spel tussen interieur en exterieur: de kamer, het open raam, het balkon en de levendige haven daarachter worden ieder op een unieke, losse manier weergegeven met verschillende penseeltoetsen. ‘Het open raam’ uit 1905 wordt gezien als een van de sleutelwerken van het Fauvisme en is een iconisch voorbeeld van het vroege modernisme. Het schilderij markeert een belangrijk moment in de ontwikkeling van Matisse’s stijl, waarin kleur een autonome rol krijgt en emotie belangrijker wordt dan realisme.

8. Poissons rouges et palette (1914–1915) – Henri Matisse

Goudvissen en palet

Techniek: Olieverf op doek
Afmeting: 146 × 97 cm
Locatie: Museum of Modern Art (MoMA), New York

Poissons rouges et palette (1914) – Henri Matisse, Public domain, via Wikimedia Commons

In Goudvissen en palet keert Matisse terug naar zijn geliefde motief van de goudviskom, maar op een veel abstractere en introspectievere manier dan in zijn eerdere schilderij Goudvissen uit 1912. Waar dat werk een sfeer van contemplatieve rust en zintuiglijke schoonheid oproept, is Goudvissen en palet introspectief, bijna mysterieus, en visueel gelaagd.

Het schilderij toont een hoek van Matisse’ atelier in Nice. Op de voorgrond zien we een ronde glazen kom met goudvissen op een lage tafel. De vissen zijn helder oranje en contrasteren sterk met de overwegend donkere en vlak geschilderde achtergrond. Links naast de kom is een schilderspalet zichtbaar — met een opvallende duim erin — alsof de schilder net even pauzeert of zichzelf via dit detail in het werk inschrijft. Dit subtiele zelfportret-element is opvallend intiem en symbolisch.

Rechts van de goudviskom is een schildersezel te herkennen, met daarop een vaag schilderij-in-het-schilderij. Op de achtergrond zien we delen van het interieur, een plant, een stoel en een spiegel of raam, maar deze elementen zijn sterk vereenvoudigd en vlak gehouden. Alles in de compositie lijkt zwevend, alsof de werkelijkheid door een mentale of innerlijke lens wordt weergegeven.

Persoonlijke en artistieke omwenteling

Het werk wordt geschilderd tijdens de Eerste Wereldoorlog, in een periode van persoonlijke en artistieke omwenteling voor Matisse. In plaats van de explosieve kleuren van het fauvisme, gebruikt hij hier een meer gedempeld en ingetogen palet — zwart, grijs, blauwgroen, bruin — met slechts enkele opvallende kleuraccenten: het oranje van de vissen, het geel van een bloempot, het rood van het palet.

Goudvissen en palet wordt vaak gezien als een symbolische reflectie op het kunstenaarschap. De goudvissen — die Matisse associeert met innerlijke rust, concentratie en dromen — staan tegenover het schilderspalet: het gereedschap van de scheppende hand. Het schilderij roept vragen op over de relatie tussen waarneming, creatie en identiteit. Door zijn eigen afwezigheid fysiek te markeren met slechts een duim op het palet, maakt Matisse zichzelf zowel aanwezig als afwezig — een subtiele meditatie op de rol van de kunstenaar in het werk.

Goudvissen en palet is een diepzinnig, symbolisch schilderij dat Matisse’ ontwikkeling van kleurrijk fauvisme naar introspectieve moderniteit laat zien. Het werk balanceert tussen figuratie en abstractie, tussen atelier en innerlijke wereld, en tussen materiële realiteit en geestelijke rust. Het geldt als een sleutelwerk in zijn overgangsperiode en als een van de meest filosofische schilderijen in zijn oeuvre.

7. Luxe, calme et volupté (1904) – Henri Matisse

Luxe, kalmte en lust

Afmeting: 98,5 × 118,5 cm
Locatie: Musée d’Orsay, Parijs

Luxe, calme et volupté (1904) – Henri Matisse, Public domain, via Wikimedia Commons

Het schilderij Luxe, calme et volupté (1904) van Henri Matisse is waarschijnlijk gebaseerd op het uitzicht vanuit het huis van Paul Signac in Saint-Tropez. Tijdens zijn verblijf daar in de zomer van 1904 raakt Matisse sterk beïnvloed door Signac en de stijl van het neo-impressionisme, in het bijzonder door de schildertechniek van het pointillisme.

In dit werk past Matisse het pointillisme toe door met kleine stipjes en korte penseelstreken zuivere kleuren naast elkaar te zetten. Deze techniek zorgt ervoor dat de kleuren in het oog van de toeschouwer mengen tot een harmonieus, trillend geheel. Het onderwerp van het schilderij – naakte figuren in een meditatief kustlandschap – verwijst naar klassieke pastorale scènes, maar is volledig heruitgevonden in een moderne, kleurrijke beeldtaal.

De titel is ontleend aan een versregel uit het gedicht L’Invitation au voyage van Charles Baudelaire en roept een sfeer op van overdaad, rust en zinnelijkheid: “Luxe, calme et volupté”, weelde, kalmte en wellust. Matisse geeft hier vorm aan een geïdealiseerde wereld vol schoonheid en innerlijke vrede.

Hoewel het werk nog duidelijk in de traditie van het neo-impressionisme staat, wijst het ook vooruit naar een nieuwe richting. Matisse experimenteert met kleurintensiteit en laat de rigide stippenstructuur van het pointillisme al enigszins los. Vanaf 1905 ontwikkelt hij, samen met onder anderen André Derain, het Fauvisme – een stijl waarin het kleurgebruik nog expressiever en intuïtiever wordt, en waarin vorm en emotie de overhand krijgen op optische nauwkeurigheid.

Luxe, calme et volupté markeert dus een cruciale overgang in Matisse’ ontwikkeling: van gestructureerd kleuronderzoek via het pointillisme naar de vrije, explosieve schilderkunst van de fauvisten.

6. Femme au chapeau (1905) – Henri Matisse

Vrouw met de hoed

Locatie: San Francisco Museum of Modern Art

Femme au chapeau (1905) – Henri Matisse

In 1905 exposeerde Henri Matisse, samen met een groep kunstenaars, zijn werk op de tentoonstelling Salon d’Automne in Parijs.

De criticus Louis Vauxcelles kleineerde de groep als ‘fauves’ (wilde beesten) en gaf zo de naam aan de invloedrijke kunstbeweging, Fauvisme. Dit portret van de vrouw van Matisse, Amélie Noellie Parayre, stond centraal in de controverse.

Het losse penseelwerk, het onvoltooide karakter, levendige en de niet-naturalistische kleuren schokten het publiek en de critici. Luxe, calme et volupté is één van de meest gerenommeerde meesterwerken van Henri Matisse.

5. Les demoisseles á la rivière (1917) – Henri Matisse

Dames bij de rivier
Locatie: Art Institute of Chicago

Matisse beschouwde dit schilderij als een van de belangrijkste in zijn carrière. Hij werkt er met tussenpozen van meer dan acht jaar aan.

Het werk gaat door verschillende transformaties die zijn nieuwe interesse in het kubisme weerspiegelen. Het is veel geanalyseerd en is onderwerp van intensief onderzoek geweest. Dat het is geschilderd tijdens de Eerste Wereldoorlog draagt ​​bij aan de interesse in het schilderij.

4. Nu bleu, souvenir de Biskra (1907) – Henri Matisse

Blauw naakt
Locatie: Baltimore Museum of Art, Baltimore

Matisse werkte aan een sculptuur toen het per ongeluk uiteenviel. De gebroken stukken inspireerden hem om het meest controversiële werk van zijn carrière te maken, Nu bleu.

Toen het dit werk voor het eerst werd getoond in 1907 in de Société des Artistes Indépendants, schokte het het Franse publiek.

Nu bleu zien we nu als een cruciaal werk in de carrière van Matisse. Het inspireerde Pablo Picasso om één ​​van zijn meest beroemde meesterwerken te maken, Les Demoiselles d’Avignon.

3. L’atelier rouge (1911) – Henri Matisse

Het rode atelier
Locatie: Museum of Modern Art, New York

Dit schilderij toont de werkplaats van Henri Matisse met schilderijen, sculpturen en keramiek verspreid over zijn atelier. L’atelier rouge is een cruciaal werk in de geschiedenis van de kunst.

Het schilderij eindigde in een enquête onder 500 kunstdeskundigen in 2004 als nummer vijf meest invloedrijke moderne kunstwerk aller tijden.

2. Le bonheur de vivre (1906) – Henri Matisse

De vreugde van het leven
Locatie: Barnes Foundation, Philadelphia

Dit schilderij is één van meest radicale schilderijen van zijn tijd en het is het doorbraakwerk van Matisse. Het toont verschillende naakte vrouwen en mannen in een landschap van levendige kleuren.

Op de achtergrond is een groep dansende figuren te zien. Matisse verbreekt conventies van de westerse schilderkunst in dit kunstwerk. Dit doet hij met technieken zoals verschuivende perspectieven.

Er is veel publieke verontwaardiging over het. Le bonheur de vivre is nu echter grootste meesterwerk van het fauvisme en één van de pijlers onder het vroege modernisme.

1. La danse (1910) – Henri Matisse

De dans
Locatie: Museum of Modern Art, New York

La danse (1910) – Henri Matisse

Samen met muziek is dit schilderij gemaakt als onderdeel van een opdracht voor twee schilderijen voor de Russische kunstverzamelaar Sergei Shchukin.

Het werk toont vijf dansende figuren, geschilderd in een sterk rood, tegen een eenvoudig groen landschap en diepblauwe lucht. Het schilderij straalt ‘primitieve’ energie uit en is opzettelijk op een wat kinderachtige manier geschilderd.

La Danse wordt beschouwd als een belangrijk punt in de ontwikkeling van de moderne schilderkunst. Het is vandaag de dag nog steeds enorm invloedrijk en is het beroemdste werk van Henri Matisse.