Elf beroemde werken van Tintoretto

Beroemde werken van Tintoretto

Tintoretto

Jacopo Robusti
Venetië, september of oktober 1518 – Venetië, 31 mei 1594

Tintoretto was één van de meest invloedrijke kunstenaars van de Italiaanse Renaissance. Zijn bijnaam “Tintoretto” verwijst naar het beroep van zijn vader, een verver (tintore). Hij ontwikkelde al vroeg een talent voor schilderen en werd mogelijk kort opgeleid in het atelier van Titiaan, al werd hun relatie later gekenmerkt door rivaliteit.

Tintoretto zelfportret omstreeks 1548

Zijn stijl combineert de rijke kleuren van de Venetiaanse traditie met het dramatische licht-donker contrast van de Manneristische stijl. Tintoretto stond bekend om zijn snelheid en energie, wat hem de bijnaam “Il Furioso” opleverde. Hij experimenteerde met compositie en perspectief, vaak met gedurfde diagonalen en een intense dynamiek in zijn werken.

Zijn thema’s varieerden van religieuze taferelen tot portretten en mythologische scènes. Veel van zijn meesterwerken werden gemaakt voor de **Scuola Grande di San Rocco** in Venetië, waaronder zijn beroemde kruisiging.

Zijn techniek kenmerkte zich door een levendige penseelstreek en een indrukwekkend gebruik van licht om dramatische effecten te creëren. Tintoretto’s werk weerspiegelt niet alleen zijn technische virtuositeit maar ook zijn vermogen om emotie en spiritualiteit in beeld te brengen. Hoewel hij minder reizen maakte dan tijdgenoten zoals Titiaan, bleef hij in Venetië een centrale figuur in de kunstwereld.

Tintoretto was een toegewijde familieman en betrok vaak zijn kinderen, zoals Marietta Robusti, in zijn atelierwerk. Zijn invloed reikte verder dan Venetië, en hij inspireerde kunstenaars tot in de barokperiode.

Hij bleef actief schilderen tot zijn dood in 1594, op 75-jarige leeftijd. Vandaag wordt hij herinnerd als een visionair die traditie en innovatie moeiteloos wist te combineren.

Invloed van Tintoretto op andere kunstenaars

Tintoretto’s dramatische licht-donker contrast beïnvloedde kunstenaars als Caravaggio, die het chiaroscuro (licht-donker spel) perfectioneerde om emotionele en dramatische effecten te creëren.

Rubens bewonderde Tintoretto’s expressieve figuren en dynamische composities en gebruikte vergelijkbare technieken in zijn barokke meesterwerken. De krachtige en soms bijna mystieke sfeer van Tintoretto’s schilderijen resoneerde sterk bij El Greco, wiens werk bekend staat om zijn spirituele intensiteit en langgerekte figuren.

Tintoretto’s gedurfde perspectieven en gebruik van diagonalen dienden als een belangrijke inspiratiebron voor de theatrale en dynamische composities die kenmerkend zijn voor de Barok, zoals te zien in het werk van Gian Lorenzo Bernini en Diego Velázquez.

Hoewel hij afkomstig was uit een andere traditie, waardeerde Rembrandt Tintoretto’s meesterlijke gebruik van licht om emotionele diepgang en sfeer in zijn werk te brengen.

In de 19e en 20e eeuw bewonderden kunstenaars als Eugène Delacroix en John Singer Sargent Tintoretto’s energie en techniek, wat hen aanzette tot het ontwikkelen van nieuwe manieren om beweging en emotie in kunst vast te leggen.

Elf beroemde werken van Tintoretto

1. Ultima Cena (1594) – Tintoretto

Het Laatste Avondmaal
Basilica di San Giorgio Maggiore, Venetië

L’Ultima Cena (1594) – Tintoretto

Dit meesterwerk toont Tintoretto’s dramatische en onconventionele benadering van de traditionele Avondmaalsscène. Jezus zit niet in het midden, zoals in klassieke composities, maar aan de zijkant van de tafel, omringd door zijn discipelen in levendige beweging. Engelen zweven in het licht boven de tafel, wat een spirituele dimensie toevoegt aan de scène.

Tintoretto’s gebruik van chiaroscuro (licht-donkercontrasten) versterkt het dramatische effect en creëert een gevoel van mysterie. De dynamiek en de asymmetrische opstelling van de figuren trekken de kijker direct het tafereel in. Het werk illustreert de combinatie van realisme en spirituele symboliek die Tintoretto’s stijl kenmerkt. Het schilderij is een van de meest invloedrijke voorbeelden van Venetiaanse laat-renaissancekunst.

2. Gloria del Paradiso (1588–1592) – Tintoretto

Het Paradijs
Dogepaleis, Venetië

Il Paradiso is een monumentaal doek en een van de grootste geschilderde werken ter wereld. Tintoretto toont honderden figuren in een hemelse setting, elk nauwkeurig en expressief uitgewerkt. Centraal staan Christus en Maria, omringd door een zee van engelen, heiligen en allegorische figuren. Het werk vertegenwoordigt de triomf van het christelijke geloof en de hoop op verlossing.

Gloria del Paradiso (1588–1592) – Tintoretto

De complexiteit van de compositie wordt versterkt door Tintoretto’s meesterschap in het gebruik van licht, dat de figuren als een goddelijk aura omringt. Ondanks de grootschaligheid verliest het werk geen moment aan emotionele intensiteit of narratieve helderheid.

3. Crocifissione (1565) – Tintoretto

De Kruisiging
Scuola Grande di San Rocco, Venetië

Crocifissione (1565) – Tintoretto

Tintoretto’s dramatische interpretatie van de kruisiging van Christus plaatst de kijker midden in het tumult van het moment. De compositie is opvallend dynamisch, met figuren die in verschillende richtingen bewegen en emoties tonen. Christus hangt hoog boven de menigte, terwijl soldaten, rouwenden en toeschouwers in een chaotische scène samenkomen.

Het gebruik van diagonale lijnen en diepe perspectieven benadrukt de fysieke en emotionele spanning van het tafereel. De lichtval richt zich op Christus, waardoor hij een transcendente uitstraling krijgt te midden van de duisternis.

Tintoretto combineert een realistische benadering van menselijke expressie met een bijna theatrale opbouw van de ruimte. Dit werk wordt vaak beschouwd als één van de hoogtepunten van zijn oeuvre.

4. Adorazione del Vitello d’Oro (1563) – Tintoretto

De Aanbidding van het Gouden Kalf
Scuola Grande di San Rocco, Venetië

Adorazione del Vitello d’Oro (1563) – Tintoretto

Dit schilderij beeldt het Bijbelse verhaal uit waarin de Israëlieten een gouden kalf aanbidden, terwijl Mozes op de berg Sinaï de Tien Geboden ontvangt. Tintoretto’s compositie is complex en energiek, met figuren in allerlei houdingen en een sterke beweging naar het midden, waar het kalf centraal staat.

De dramatische licht-donkercontrasten en de vurige gloed rondom het kalf benadrukken de zondigheid van de scène. Tegelijkertijd suggereren de donkere wolken bovenaan de toorn van God. Tintoretto’s stijl maakt de morele spanning tussen zonde en straf voelbaar. De details, zoals de expressieve gezichten en gebaren van de aanbidders, geven het schilderij een bijna theatrale intensiteit.

5. Il Miracolo dello Schiavo (1548) – Tintoretto

Het Wonder van de Heilige Marcus
Gallerie dell’Accademia, Venetië

Il Miracolo dello Schiavo (1548) – Tintoretto

Dit schilderij, ook bekend als San Marco libera uno schiavo, illustreert één van de mirakels van de heilige Marcus, de patroonheilige van Venetië. Het werk toont het moment waarop de heilige een slaaf redt die gemarteld zou worden omdat hij relikwieën had vereerd.

De dynamische compositie is een meesterlijke combinatie van menselijke emoties en bovenmenselijke interventie. Tintoretto maakt gebruik van dramatische perspectieven om de spanning van het moment te versterken. Het lichaam van de slaaf ligt in een onnatuurlijke houding, terwijl de heilige boven hem zweeft, badend in hemels licht.

Dit werk markeerde Tintoretto’s doorbraak en toont zijn unieke vermogen om beweging, emotie en spiritualiteit samen te brengen.

6. Battesimo di Cristo (1581) – Tintoretto

De Doop van Christus
San Marcuola, Venetië

Battesimo di Cristo (1581) – Tintoretto

In dit werk beeldt Tintoretto het moment uit waarop Johannes de Doper Jezus doopt in de Jordaan. Het schilderij wordt gekenmerkt door een serene sfeer, ondanks de dramatische belichting die typisch is voor Tintoretto. De reflecties in het water versterken het mystieke karakter van de scène. Het gebruik van licht suggereert goddelijke aanwezigheid en verheft de scène boven het alledaagse.

De figuren zijn elegant en ingetogen, wat bijdraagt aan het spirituele gevoel. Dit schilderij is een voorbeeld van Tintoretto’s vermogen om emotie en religieuze symboliek te combineren.

7. Creazione degli Animali (1551–1552) – Tintoretto

De Schepping van de Dieren
Gallerie dell’Accademia, Venetië

Creazione degli Animali (1551–1552) – Tintoretto

In dit schilderij beeldt Tintoretto het moment uit waarop God dieren tot leven brengt. De compositie is levendig, met dieren in verschillende poses die de diversiteit van de schepping benadrukken. Tintoretto gebruikt een dynamisch perspectief om beweging en energie in het werk te brengen.

God wordt afgebeeld in een krachtige, scheppende houding, omringd door licht dat zijn goddelijke autoriteit benadrukt. De aandacht voor detail in de dieren en het landschap getuigt van Tintoretto’s observatievermogen. Het schilderij straalt een gevoel van wonder en schoonheid uit. Het werk wordt beschouwd als een belangrijk voorbeeld van Tintoretto’s interpretatie van Bijbelse thema’s.

8. Natività di Giovanni Battista (1552–1553) – Tintoretto

De geboorte van Sint Johannes de Doper
Hermitage, Sint-Petersburg

Natività di Giovanni Battista (1552–1553) – Tintoretto

In een eenvoudig interieur, verlicht door een dramatisch spel van licht en schaduw, wordt Johannes de Doper geboren. Zijn moeder Elizabeth ligt uitgeput in bed, omringd door vrouwen die haar ondersteunen in dit heilige moment.

Dienaren haasten zich door de kamer, terwijl Zacharias op de achtergrond zwijgend toekijkt, met zijn tablet in de hand om te schrijven. Het pasgeboren kind, een stralend middelpunt, wordt liefdevol verzorgd, een symbool van hoop en profetie.

Tintoretto’s penseelstreken brengen een levendige energie in de scène, terwijl het licht Johannes’ toekomstig goddelijke missie benadrukt. De alledaagse drukte contrasteert met de spirituele lading, waardoor het schilderij zowel menselijk als heilig aanvoelt.

9. Nozze di Cana (1561) – Tintoretto

De Bruiloft in Kana
Santa Maria della Salute, Venetië

Nozze di Cana (1561) – Tintoretto

Tintoretto’s interpretatie van het eerste wonder van Christus, het veranderen van water in wijn, is een van zijn meest theatrale werken. De scène is opgezet als een bruisend banket, met gasten die eten, praten en dansen in een rijk gedetailleerde omgeving.

Christus zit te midden van de menigte, maar zijn aanwezigheid wordt subtiel benadrukt door een straal van hemels licht. Tintoretto gebruikt zijn kenmerkende dynamische perspectieven en diagonale lijnen om de beweging en energie van het tafereel te versterken.

De rijke kleuren en het dramatische contrast tussen licht en schaduw creëren een feestelijke, maar toch spirituele sfeer. Het schilderij benadrukt de menselijke vreugde van het huwelijk, maar ook de goddelijke kracht van Christus. Het is een prachtig voorbeeld van Tintoretto’s vermogen om het sacrale en het alledaagse te combineren.

10. San Giorgio uccide il Drago (1555) – Tintoretto

Sint-Joris doodt de Draak
Scuola Grande di San Giorgio degli Schiavoni, Venetië

San Giorgio uccide il Drago (1555) – Tintoretto

Dit schilderij beeldt de legende uit van Sint-Joris die een draak doodt om een prinses te redden. De compositie is gevuld met dramatische actie, met Sint-Joris te paard in het middelpunt van de strijd. Tintoretto gebruikt een dynamisch perspectief om de beweging en spanning van het moment vast te leggen.

De prinses, in een tedere en biddende houding, contrasteert met de woeste energie van de draak en de heldhaftigheid van Sint-Joris. De kleuren en de licht-donkercontrasten versterken de dramatiek en geven de scène een bijna theatrale uitstraling.

Het schilderij symboliseert de overwinning van het goede op het kwade, een thema dat in veel van Tintoretto’s werken terugkomt. Het werk toont zijn meesterschap in het combineren van mythologische thema’s met religieuze allegorieën.

11. Ritrovamento del Corpo di San Marco (1562–1566) – Tintoretto

De Vondst van het Lichaam van de Heilige Marcus
Gallerie dell’Accademia, Venetië

Ritrovamento del Corpo di San Marco (1562–1566) – Tintoretto

Dit schilderij toont het moment waarop het lichaam van de heilige Marcus wordt teruggevonden en naar Venetië wordt gebracht. De compositie is gevuld met dramatische beweging en sterke emoties, van de eerbiedige houding van de figuren tot de spanning in hun gezichtsuitdrukkingen. Tintoretto gebruikt diepe schaduwen en sterke lichtaccenten om de aandacht te richten op de heilige Marcus.

De architectonische achtergrond creëert een gevoel van monumentaliteit en versterkt de spirituele betekenis van het tafereel. Dit werk benadrukt Tintoretto’s vermogen om historische en religieuze thema’s op een emotioneel krachtige manier te verbeelden. Het schilderij symboliseert de verbondenheid van Venetië met zijn patroonheilige.

Elf beroemde werken van Tintoretto

1. Ultima Cena (1594) – Tintoretto
2. Gloria del Paradiso (1588–1592) – Tintoretto
3. Crocifissione (1565) – Tintoretto
4. L’Adorazione del Vitello d’Oro (1563) – Tintoretto
5. Il Miracolo dello Schiavo (1548) – Tintoretto
6. Battesimo di Cristo (1581) – Tintoretto
7. Creazione degli Animali (1551–1552) – Tintoretto
8. La Nascita della Vergine (1552–1553) – Tintoretto
9. Nozze di Cana (1561) – Tintoretto
10. San Giorgio uccide il Drago (1555) – Tintoretto
11. Ritrovamento del Corpo di San Marco (1562–1566) – Tintoretto